Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

“PRAYM–REYT” stavkalaridan 
foydalanadilar.
401
- mijozning umumiy tashkiliy asosi, yuqori tashkiloti t
o‗g‗risida 
ma‘lumot yig‗ishi; 
- kredit hujjatlarini, kafolat, garov, veksel, shartnoma va 
boshqalarni k
o‗rib chiqish; 
- muammoli holatdan chiqish rejasini ishlab chiqishi lozim. 
Bank faoliyati doimo riskli operatsiyalar bilan bo
g‗liq bo‗lgani 
uchun, ular faoliyatida doimo muammoli kreditlar yuzaga keladi. 
Respublika tijorat banklari kredit portfelining tahlili shuni k
o‗rsatadiki, 
ba‘zi bir banklarda bunday kreditlar salmog‗i ancha yuqori. Bu 
kreditlarni boshqarish, ularni 
o‗z vaqtida undirib olish ancha vaqt va 
mehnatni talab qiladi. Hozirgi vaqtda tijorat banklarida muammoli 
kreditlar b
o‗yicha ishlarni kredit bo‗limi xodimlari olib boradi. Bu 
jarayonning ijobiy tomoni shundaki, kredit b
o‗limi xodimi shu kreditni 
berganligi uchun mijozni, uning moliyaviy ahvolini yaxshi bilishi 
mumkin. Ikkinchi tomondan shu bank xodimi yetarli nazorat olib 
bormaganligi sababli shunday muammoli kredit yuzaga kelgan b
o‗lishi 
mumkin. Shu sabab muammoli kredit yuzaga kelganligi yoki mavjudligi 
t
o‗g‗risida axborot aniqlangandan keyin muammoli kreditlar bilan 
ishlash b
o‗limi kreditni sog‗lomlashtirish bo‗yicha choralar ko‗rishi, 
muammoli holatdan chiqish strategiyasini ishlab chiqishi lozim. 
Muammoli kreditlar yuzaga kelish sabablari b
o‗yicha bir-biridan 
farq qilsada, ularning oldini olishda quyidagi yondashishlar q
o‗l kelishi 
mumkin: 
- qarzni restrukturizatsiyalash dasturini ishlab chiqish; 
- q
o‗shimcha hujjatlar va kafolatlar olish; 
- q
o‗shimcha fondlarni to‗xtatish yoki qo‗shimcha inyeksiya qilish; 
- garovni sotish; 
- boshqa aktivlarni sotish; 
- kafolat b
o‗yicha to‗lovni talab qilish; 
- boshqaruvni almashtirish; 
- menejment ishlarini olib borish; 
- huquqiy masalalarni k
o‗rib chiqish v.b. 
Amaliyotdan 
ma‘lumki, banklarning bankrot bo‗lishida asosan 
uchta sabab b
o‗lishi mumkin. Bular kreditlarning qaytarilmasligi yoki 
boshqa aktivlarning y
o‗qotilishi, banklarning nolikvidliligi va banklar-
ning asosiy faoliyatidan keladigan zararlardir. Bu omillarning har biri 
bank kapitalining kamayishiga olib keladi. Bank kapitalining 
me‘yordan 
pastga tushishi bankning t
o‗lovga layoqatsizligidan, uning aktivlariga 
nisbatan majburiyatlari oshib ketganligidan, boshqacha qilib aytganda, 
uning bankrotligidan dalolat beradi va bank litsenziyasidan mahrum 
b
o‗lishi mumkin.
Banklar muammoli kreditlar b
o‗yicha ehtimoliy yo‗qotishlarga 
zaxiralar ajratishlari, zaxira fondining yetarliligi eng kamida bir oyda bir 

---

402
marta k
o‗rib chiqilishi kerak. 
Quyidagi jadvalda kredtlarning sifat tasnifi b
o‗yicha zaxiralar nor-
masi keltirilgan. 
52-jadval