James d. Gwartney

Video:
Hayot paytida xayriya
Video:
Kambag'allarga qarz berish

---

240
Xarajat va jamg'armangizni
rejalashtiring
Pul — bu bir vosita xolos. U sizni istagan joyga eltadi, lekin haydovchi sifatida
u sizning o'rningizni bosa olmaydi.
— Ayn Rand, Atlas Shrugged (New York: Random House, 1957): 411.
Bugungi kundagi moliyaviy noaniqliklarning ko'pi noto'g'ri tanlovlarning natijasidir.
Daromadidan ko'proq xarajat qilish, qarzni qaytarishni hisobga olmasdan qarzga botish,
byudjetni rejalashtirmaslik va boshqa zararli nooqilona odatlar xarobalikka va stressga olib
keladi. Byudjetni rejalashtirish sog'lom moliyaviy hayot kechirish, boylik orttirish va shaxsiy
maqsadlarga erishish uchun muhim rol o'ynaydi. Xuddi mamlakatlar kabi, odamlar ham
jamg'arish va investitsiya orqali boylik yaratadilar. Biroq, boylikni yaratish muvaffaqiyatli
strategik rejalashtirishga ham bog'liq. Boylik yaratish uchun xarajatlarni, jamg'armani va
investitsiyani boshqarishga qaratilgan reja bo'lishi lozim. Shaxs va uy-xo'jaligi uchun bu reja
byudjetdan
(?)
iborat. Daromadingizdan unumli foydalanish uchun byudjet mablag'larni
oqilona sarflashga, doimiy ravishda jamg'arib borishga va investitsiyalarni diversifikatsiya
qilishga yordam beradi.
Oqilona byudjetni rejalashtirish bir martalik hodisa emas, balki uzluksiz davom
etadigan jarayondir. U ikki maxsus tadbirni o'z ichiga oladi. Birinchi navbatda siz ma'lum vaqt
davomida rejalashtirilgan yoki kutilayotgan daromadlar va sarf-xarajatlar ko'rsatilgan
boshlang'ich byudjetni tuzasiz. Ko'plar oylik byudjetni rejalashtiradilar, ammo yillik byudjet
ELEMENT 4.3
Mablag'ingizni oqilona sarflash va muntazam ravishda jamg'arish uchun byudjetingizni
rejalashtiring.

---

241
ham uchrab turadi. Faqat oziq-ovqat, avtomobil to'lovi, ijara haqi va ipoteka krediti kabi ko'zga
tashlanadigan xarajatlarni emas, balki barcha sarf-xarajatlarni diqqat bilan hisobga olish
muhimdir. Tug'ilgan kun uchun sovg'a, uy hayvoni yillik litsenziya to'lovlari (Gollandiyaning
Heyg shahrida 112,80€ turadi, urush jinoyatchisi bo'lmaslikka yana bir yaxshi sabab), jurnalga
obuna, mashina moyini almayshtirishni ham esdan chiqarmang. Oylik yoki yillik
daromadingizni hisoblang; so'ng, sarf-xarajatlarni tiyinigacha aniqlang. Biz jamg'arma va
investitsiya shunchaki byudjet qoldig'i emas (agar qoldiq qolgan bo'lsa), balki byudjetning
alohida rejalashtirilgan bandlari bo'lishini tavsiya qilamiz.
Ikkinchi tadbir qilingan xarajatlarini qayd etish va kerakli byudjet o'zgartirishlarini
kiritishdan iborat. Barcha xarajatlarni kuzatib borish va ularni byudjet kategoriyalari bo'yicha
taqsimlash odatlaringiz va moliyaviy maqsadlaringiz tomon qilgan yutuqlaringiz to'g'risida
muhim ma'lumot beradi. Xarajatlarni kuzatib borish kelajakda yaxshiroq, aniqroq byudjet
tuzishingizda ham yordam beradi. Masalan, agar boshlang'ich byudjetingizga qilingan bitta
yoki ikkita xarajatlar bandini qo'shishni unutgan bo'lsangiz, keyingi safar yangi byudjet
tuzishda ularni shubhasiz unutmaysiz. Faraz qilaylik, siz restoranda ovqatlanish uchun oyiga
50 yevro rejalashtirib, biroq haqiqatda 80 yevro sarflaysiz. Bu farqni hisobga olish uchun
rejalashtirilgan xarajatlaringizni o'zgartirish kerakligini bilasiz. Qilingan xarajatlarni
hujjatlashtirib borish tahlil mexanizmi bo'lib, kelajakdagi byudjetingiz va xarajatlaringizga
tegishli o'zgartirishlar kiritishingizga yordam beradi.
Daromadingizni rejalashtirib, hatti-harakatlaringizni nazorat qilish xarajatlarni
baholashga va ularni samarali xarajatlar toifalariga yo'naltirishga sizga yordam beradi.
Quyidagi to'rtta oddiy qadam sizni moliyaviy barqarorlikka eltadi: kechiktirmasdan, darhol
boshlang, maqsadlaringizni aniqlab oling, instrumentlardan foydalaning va maqsadga erishish
uchun byudjet tuzing.