James d. Gwartney

Davlat sektorida ish o'rinlarini yaratish
Odamlar odatda ish o'rinlarini vosita emas balki pirovard maqsad deb qabul qilishlari
sababli ularni davlat dasturlari yangi ish o'rinlari yaratishiga ishontirib, dasturlarni qo'llab-
quvvatlashga da'vat qilish oson. Odamlar shu asosda harbiy bazalar va magistral yo'llar
qurishni hamda korxonalar ekologiya me'yorlariga rioya qilishini qo'llab-quvvatlashlarini biz
avval ham eshitganmiz. Xarajatlarni asoslash uchun davlat tashkilotlari odatda foyda va
xarajatlarni tahlil qiladilar. Ushbu tahlilda yaratilgan ish o'rinlari foydali faoliyat hisoblanadi.
Bu xuddi avtomobil xarid qilishga yetarli mablag' ishlab topish uchun ishlangan soatlar
miqdorini avtomobildan keladigan foyda deb qarashga o'xshaydi. Davlat loyihalari orqali
yaratilgan ish o'rinlari loyihaning xarajati, ya'ni uning muqobil qiymatini aks ettiradi. Davlat
faoliyatida band ishchilar boshqa ish bilan shug'ullanib, qiymat yaratishlari mumkin edi.
Masala davlat loyihasi ish o'rinlari yaratishida emas, balki ushbu ishchilar boshqa joylarga
nisbatan ko'proq boylik yarata olish yoki olmasliklarida. Davlat loyihalari tarafdorlari bu
savolga javob berishdan qochadilar. Agar shunday bo'lmaganda edi, kam unumli davlat
ishlarining soni kamayib, xususiy sektordagi yuqori unumdorlikka ega ishlar soni ko'paygan
bo'lar edi.
Yakuniy savol: agar yuqori turmush standartiga erishmoqchi bo'lsak, ish o'rinlarini
yaratish muhimroqmi yoki boylik yaratish? Farqi nimada?
Element 1.9 ga qaytish
Duayt Lining «Ish o'rinlari yoki boylik yaratish». Ushbu material «Creative Commons Attribution 4.0» xalqaro litsenziyasi
asosida 
The Foundation for Economic Education
 tashkiloti tomonidan taqdim etilgan.

---

344
Element 1.12 ga qaytish
Yaqqol va yashirin natijalar
Quyidagi maqola Frederik Bastianing «Yaqqol va yashirin natijalar»
(1)
maqolasining
qisqartirilgan versiyasi. Bastia iqtisodchi hamda XIX asr o'rtalarida Frantsiya parlamenti
a'zosi bo'lgan. Qizig'i shundaki, u ko'targan muammolar 150 yildan keyin ham o'z
dolzarbligini yo'qotmagan.
Iqtisodiy sohada faoliyat, odat, institut va qonun bir emas, balki bir qator natijalarni
keltirib chiqaradi. Natijalarning faqat birinchisigina bevosita bo'lib, u sabab bilan bir vaqtda
paydo bo'ladi; u yaqqoldir. Boshqa natijalar keyinroq yuzaga chiqadi; ular yashirin, ya'ni
ko'rinmaydi; agar ularni oldindan ko'ra bilsak, omadimiz kelgan bo'ladi.
Yaxshi va yomon iqtisodchi o'rtasida faqat bitta farq bor: yomon iqtisodchi yaqqol
natijalar bilan cheklanadi; yaxshi iqtisodchi yaqqol hamda oldindan ko'ra olish zarur bo'lgan
yashirin natijalarni ham hisobga oladi.
Bu farq esa juda katta, chunki ko'p hollarda bevosita natija ijobiy bo'lib, keyingi
natijalar falokatli yakunlanadi va aksincha. Bundan kelib chiqadiki, yomon iqtisodchi
keyinchalik katta halokat bilan tugaydigan, lekin hozirda kichik bo'lgan manfaatning ketidan
quvadi. Yaxshi iqtisodchi esa, hozirda kichik salbiy oqibatlar hisobiga kelajakda buyuk
manfaatni ko'zlab ish tutadi.
Singan deraza
Siz gapga kirmas o'g'li deraza oynasini sindirib qo'yganda xushfe'l fuqaro Jeyms
Gudfellou qanchalik g'azabga kelganini hech ko'rganmisiz? Agar bunga duch kelgan
bo'lsangiz, unda tomoshabinlar, ularning soni o'ttizta bo'lgan taqdirda ham, xuddi oldindan
kelishib olgandek bechora do'konchini quyidagi so'zlar bilan yupatganiga guvoh bo'lgandirsiz:
«Falokatning sharofati bor. Bunday tasodiflar ishlab chiqarishni qo'llab-quvvatlaydi. Hamma