James d. Gwartney

chiqarishga
(?)
olib kelib, «sariyog'li tog'» degan mashhur ifodaning kelib chiqishiga
sabab bo'lgan.
Qo'shma Shtatlarining sut mahsulotlari fermerlari uchun mo'ljallangan davlat loyihalari
sut narxini yuqori darajada ushlab turadi, lekin ayni paytda davlat qimmat sutni
arzonlashtirish maqsadida maktab tushlik loyihasiga subsidiya ajratadi.
Hindistonning oziq-ovqat subsidiya loyihasi ham iste'molchilar, ham ishlab
chiqaruvchilarga manfaat keltirishga qaratilgan. Natijada, Hindiston donni
iste'molchilarga sun'iy past narxlarda ratsion qilgan paytning o'zida ortiqcha don
yetishtirilish bilan bog'liq ziddiyatga duch kelgan, chunki davlat fermerlarga yuqori
narx to'lagan. (Atrof-muhit uchun zararli bo'lsa ham, fermerlarga qishloq xo'jaligi
resurslari — elektr energiyasi, suv va o'g'it uchun subsidiyalar ajratiladi). Davlat
chirishni boshlagan guruch va bug'doyning katta zahiralarini sotib olgan, lekin
iste'molchilarga mo'ljallnagan cheklangan miqdordagi don korruptsiya va
qashshoqlarga yordam berish maqsadiga zid uslublari bilan taqsimlanadi
(79)
.
Jahon mamlakatlari baliqchilik uchun yiliga jami 30 milliard dollar subsidiya ajratib,
uning 60 foizi barqaror bo'lmagan zararli amaliyotni bevosita qo'llab-quvvatlaydi.
2012-yilda bozor tizimining buzilishi dunyo iqtisodiyotiga 83 milliard dollarga
tushdi
(80)
.
2015 va 2016-yillarda Katta yettilik mamlakatlari (G7) shamol va quyosh energiyasini
keng ko'lamda sibsidiyalash bilan bir qatorda neft, benzin va ko'mirni ishlab chiqarish
hamda iste'mol qilish uchun yilida kamida 81 milliard dollar moliyaviy yordam sifatida
va 20 milliard dollar davlat puli sifatida ajratgan. 2019-yilda Buyuk Britaniya organik
yoqilg'i ishlab chiqarishni qo'llab-quvvatlash uchun 12 milliard yevro va ularga
raqobatchi bo'lgan muqobil energiya sektorini qo'llab-quvvatlash uchun 8,3 milliard
yevro sarflashi kutilmoqda edi.
Endi Hindistonga qaytaylik. Atrof-muhit ifloslanishini boshqarish organi (EPCA)
tomonidan ifloslanishga qarshi ishlab chiqilgan keng qamrovli chora-tadbirlar rejasida
siqilgan tabiiy gazdan (CNG) foydalanishni rag'batlantirmaslik kerakligi aytilgan,

---

204
chunki u: «azot oksidi chiqindilarining asosiy manbai va, shuningdek, havoda zararli
moddalar (PM1) miqdorini ko'paytirishi mumkin.» Ushbu pozitsiya shaharni jamoat
transportini SNGga jadal ravishda o'tkazish jarayoni to'g'risida ma'lumot berishni talab
qiladigan Dehlining ifloslanishni nazorat qilish bosh boshqarmasi tomonidan ishlab
chiqilgan 42 moddadan iborat bo'lgan harakat rejasiga (2015-yil) to'g'ridan-to'g'ri
ziddir.
Umuman olganda, qarama-qarshi siyosatlar, bir tomondan, iqtisodiyot uchun
ma'suliyatni fuqarolar va unumdorlikka qo'yadigan bozorni tartibga solish tizimi va, boshqa
tomondan, siyosiy manfaat keltiradigan ma'lum sanoat va firmalarga imtiyozlar beradigan
davlatning iqtisodiyotdan foydalanish tizimi o'rtasidagi ziddiyat natijasida yuzaga keladi.
Iqtisodiy tahlillar shuni ko'rsatadiki, davlat rejalashtirishining keng qo'llanilishi
iqtisodiy samarasizlikka va urug'-aymoqchilikka olib keladi. Agar davlat mulozimlari nimani
xarid qilish yoki sotishni hal qilsa, yoki ularning narxini o'rnatsa, birinchi xarid qilinishi yoki
sotilishi mumkin bo'lgan narsa bu saylangan mulozimlarning ovozidir. Agar korxonalar
iste'molchilarga qaraganda davlatdan ko'proq mablag' olsa, ular xarajatlarni kamaytirish va
iste'molchilarni qoniqtirishga harakat qilishdan ko'ra siyosatchilarga ta'sir ko'rsatishga ko'proq
vaqt sarflaydilar. Kutilganidek, bozor printsiplarini siyosiy qarorlar bilan almashtirish iqtisodiy
tanazzulga olib keladi va Ukrainada tug'ilgan Lyudvig fon Mizes so'zlari bilan aytganda,
«odamzodning boshiga tushgan eng yovuz balolar yomon davlat boshqaruvi tufayli
yetkazilgan»
(81)
.

---

205
KIM CHEN IN SHIMOLIY KOREYA SAYLOVLARIDA
100% OVOZ BILAN G'OLIB CHIQDI
«SAYLOVLAR»