Жамият фикрининг абстрактланиш жараёни

1 - misol. L uzunlikdagi kesmani 0,01 sm aniqlikda o‘lchadilar va l = 21,4 sm natijani oldilar.
Bu yerda absolyut xatolik ∆ l = 0,01 sm.
L = 21,4 ± 0,01 ya`ni 21,39 ≤ L ≤ 21,41.
2 - misol. a = 35,148 ± 0,00074 taqribiy sonning nisbiy xatosi (foizlarda) topilsin.
Bu yerda absolyut xatolik ∆a = 0,00074; A=35,148
δ (a) =0,00074/35,148=0,000022≈0,003%

Жараёнларни моделлаштиришда табиатнинг сақланиш қонунларидан ва 6ошка усуллардан фойдаланиш.

Tabiatning asosiy qonunlari, variasion prinsiplar, o‘xshashliklar, iyerarxik zanjirlarning qo‘llanilishini tasvirlaydigan eng sodda matematik modellarni qurishda ba’zi yondashuvlarni ko‘rib chiqamiz. Oddiyligiga qaramay, jalb qilingan material modellarning yetarliligi, ularning "jihozlanishi", chiziqsizligi, raqamli tatbiq etilishi va boshqa bir qator matematik modellashtirish kabi tushunchalar muhokamasini boshlashga imkon beradi.
Tabiatning asosiy qonunlari. Modellarni yaratishning eng keng tarqalgan usuli - bu tabiatning asosiy qonunlarini muayyan vaziyatga qo‘llashdir. Ushbu qonunlar odatda tan olinadi, tajriba bilan bir necha bor tasdiqlanadi va ko‘plab ilmiy va texnologik yutuqlar uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Shuning uchun, ularning asosliligi shubhasizdir, bu boshqa narsalar qatori tadqiqotchiga kuchli psixologik yordam beradi. Ushbu vaziyatda qaysi qonunni (qonunlarni) qo‘llash kerakligi va uni qanday bajarish kerakligi haqidagi savollar birinchi o‘rinda turadi
Mexanikaviy ish va energiya degan ikki tushuncha o‘zaro uzviy bog‘lik tushunchalardir. Quyidagi misollar orqali bu uzviy bog‘lanish xaqida tasavvur xosil qilish mumkin. Manbalardan uzatilayotgan elektr energiyasini iste’mol qilib, uyimizdagi sovutgich, kir yuvish mashinasi, radio va oynaijaxonlar ishlaydi.
Ma’lumki, yonilg‘ining yonish jarayonida ajralib chiqqan issiqlik energiyasi xisobiga qishloq xo‘jalik mashinalari, transport vositalari, kema va samoletlar xarakatga kelib, ish bajaradi. Soatning prujinasini burab, muayyan ish bajaramiz, shu ish xisobiga soatda energiya to‘planadi; to‘plangan energiya esa mexanizmlarning ish bajarishi uchun sarf bo‘ladi. Balandlikdan tushayotgan suvning energiyasi bilan GES larning turbinalari xarakatga keladi, ya’ni ular ish bajaradi; bajarilgan ish xisobiga esa elektr energiyasi xosil bo‘ladi; biz bu yerda suvning mexanikaviy energiyasi bajarilgan ish vositasida elektr energiyasiga aylanayotganini ko‘ramiz. Shunday kilib, bajarilgan ish xisobiga energiya xosil kilinadi va aksincha, energiya sarflab ish bajariladi. Binobarin, ish bajarish qobiliyati energiya demakdir.