Jdpu antiplag uz (ID: 3921) Tashkilot: Hisobot "Antiplag. Uz" servisi tomonidan taqdim etilgan hujjat to'G'risidagi ma'lumotlar

“Birovga qolgan kuning” hikoyasi qahramoni Fattoh O‘lmasboev o‘z 
kasbidan bezigan, jon og‘rig‘i tufayli doktorlardan madad kutgan obraz sifatida 
gavdalantirilgan. Hikoyaning boshlanishidagi tasvirlar Fattoh O‘lmasboevning ish 
joyida sodir bo‘lgan voqealar tasviri bilan boshlangan. Sababi bir vaqtlar barcha 
vaqtini, xattoki jonini shu kasbi uchun fido qilishga tayyor turgan Fattoh 
O‘lmasboev bugun oilaviy muammolar, hamda sog‘ligi tufayli barchaning dardini 
eshitaverib o‘z dardiga darmon topolmayotganidan ishini, ishxonasini barcha-
barchasini ko‘rishga ko‘zi qolmaydi. Yangi ishga joylashgan vaqtlarda navbatda 
turgan odamlarning arzlarini qancha ko‘p bo‘lmasin shunchalik eshitar, ularga 
qo‘ldan kelgancha yordam berardi. Ammo oiladagi muammolar, ayoli bilan 
oddiygina bir narsa ortidan bo‘lgan tortishuvlar ham uni o‘ychanlikka, sog‘ligining 
yomonlashuviga ham olib keladi. Shuncha yillar barchaning dardiga chora topib 
kelayotgan Fattoh O‘lmasboev endi ishidan sovigan har narsaga bahona qilib bu 
mening ishim emas, bu mening qo‘limdan kelmaydi, boshqa joyga murojat qiling 
deya ko‘mak so‘rab kelganlarni quruq qaytarardi. Endi esa sog‘ligi yomon 
bo‘lganida hech kim uning joniga ora kirmas, dardini olmas, hattoki doktorlar ham 
unga yordam bera olmasdi. Yillab oldiga yordam so‘rab kelganlardan o‘z 
ko‘magini ayamagan insonga hech kim yordam bera olmasdi. Vaqti yetib xuddi 
o‘zgalarni o‘zidan mosuvo qilgandek, bugun Fattoh O‘lmasboev ham 
shifokorlardan najot kutib bir ilinj ololmagan qahramondir.

---

11 
Xuddi shunga o‘xshash holatni biz Ulug‘bek Hamdamning “Muvozanat” 
asarida ham ko‘rishimiz mumkin. Bu asarda mittigina go‘dak turli dori-darmonlar 
tufayli sog‘ligi og‘irlashib qoladi. Aslida uning sog‘ligi unchalik yomon bo‘lmasa-
da, shifokorlarning loqaytligi sababli og‘ir holga keltirib qo‘yiladi. Yusufjonning 
o‘g‘limni boshqa shifoxonaga olib boraman deyishiga qaramay shifokorlar bolani 
o‘sha yerda olib qolishlari ham bolaning ahvolini yomonlashuviga olib keladi.
Lekin aslida doktorlar har kuni “Muhammadjonning dardiga shular da’vo 
bo‘ladi”,- deya yozib berilgan dorilarning birontasi ham ochilmay, tortmada 
tahlanib turardi. “Mansur va uning ikki tanishi-oppoq xalatlardagi haligi 
shifokorlar Muhammadjonning shundoq bosh tomonida bir-birlariga latifa aytib 
kulishardi. Yusuf umrida bundan xunukroq, bundan jirkanchroq manzarani 
ko‘rmagandi
1
. Haqiqatdan ham ikkala asarda ham o‘z kasbiga mehr bilan 
qaramagan, fidoyilik ila yondoshmagan kasb egalarini ko‘rishimiz mumkin. O‘g‘li 
o‘lganiga chidolmagan Yusuf ham muvozanatdan chiqib ketganidek, barchasidan 
charchagan Fattoh O‘lmasboev ham o‘z muvozanatini yo‘qotgan kishilardan 
sanaladi. Chunki uning hayot sinovlariga bardosh berolmay tubdan o‘zgarib qolishi 
shunga sabab bo‘ladi. O‘ktam Usmonov hikoyada hayotdagi va inson tabiatidagi 
turli-tuman nuqsonlarni tanqid etgan.
Hikoya qahramoni boshida yaxshi ishlar, o‘z kasbiga mehr bilan yondashar 
edi, lekin keyinchalik aqli ko‘p narsaga yetmaydigan insonlarning arz-dodlarini 
eshitish uning g‘ashiga tegadigan bo‘lib qoladi, hamda hamma narsada hattoki 
lavozimining oshmasligida ham shu odamlar sababchi deb o‘ylaydi. Huddi 
“Muvozanat” asari singari u ham doktorlar qo‘ygan tashhislardan, yozib bergan 
dori-darmonlaridan da’vo topolmay, qaytanga ahvolining yomon tomonga 
siljishidan qo‘rquvga tushib qoladi.
Yozuvchi qahramonning tilidan uning o‘z manfaatini ko‘zlovchi shaxs 
ekanligini ko‘rsatib bergan. Xattoki tartibsizlikni xush ko‘ruvchi bu inson o‘z xatti-
harakatlari bilan ishxonadagi kotiba ayolni ham sarson qiladi. Ba’zi o‘rinlarda 
1
Ulug’bek Hamdam. Muvozanat.- T.: “Sharq” nashriyoti. 2007-yil, 150-bet. 

---

12 
uning ishiga mas’uliyat bilan yondoshganligini ko‘rsak, keyinchalik esa o‘z izzat-
nafsini o‘zgalar hayotidan ustun qo‘ygan insonni ko‘rishimiz mumkin.
Kitobxon hikoya boshida Fattoh O‘lmasboevning salbiy tomonlarini o‘z 
hayoliga singdirib boradi va unda salbiylik qirralarining borligiga amin bo‘ladi, 
hikoya so‘ngida esa qahramonning ko‘makka muhtoj holda berilgan tasviridan 
unga ich-ichidan ko‘ngli achiydi.
“Badiiy asar-insoniyat tarixining qaysi qatlamini tasvirlamasin, uni birinchi 
galda inson sifatidagi o`y-fikrlari bilan yoritishi lozim”. Jumladan, hikoya-
o`quvchini qahramonga ruhan yaqinlashtiradigan janr sanaladi. Hikoya yaratishda 
hech qachon hajm ahamiyatli emas. Kichik hajmli hikoyada ham butun bir davr 
muamolari va davr ruhi yoritilishi mumkin. Shu boisdan ham hozirgi adabiy 
jarayonda barcha janrlar kabi hikoya ham o`z o`rnini topayotgani kunday ravshan. 
“Hikoyachilik janrining badiiy takomiliga xos belgilardan biri shundan iboratki, 
yozuvchilarimiz yuzaga kelgan ijodiy erkinlik tufayli, noan’anaviy ko`rinishdagi, 
yangi tipdagi qahramonlarni, o`ziga xos milliy xarakterlarni adabiyot maydoniga 
olib kirdi.”
2
O’ktam Usmonovning “Charxchi” hikoyasida hamin qadar kun 
kechirayotgan, Vatan urushining ham ruhiy, ham jismoniy nogironi, jabrdiyda 
“dedushka”ni, hamda xalqning ahvoli nochor bo’lgan davr manzaralarini ham 
ko’rishimiz mumkin.
Hikoya yoshgina, o’yinqaroq Akramjon tomonidan aytib boriladi. Charxchi 
obrazida ayni umrining gulgun davrida oilasi, ya’ni bittayu bitta farzandi hamda 
ayolidan ayrilgan, urush nogironi, mehnatkash hunarmand sifatida tasvirlangan. 
Uning ismi aytib o’tilmagan, hech kim unit animas shuning uchun unga hamma 
“dedushka” deb murajaat qilar edi. U qo’lidagi hunari orqali non topar, birovga 
ziyoni yetmas, balki qilgan mehnatiga ham arzimasgina narsa so’rardi. U o’ziga 
begona bo’lgan joylardan yurar, go’yo Vatansiz insondek yashardi. O’sha bo’lgan 
2
D.Xolmatov. Hikoyalarda davr va qahramon masalasi, 
www.scientificprogress.uz
. Volume 2l ISSUE 6-2021.