14. Савдо шарти тушунчасига таъриф беринг. У қандай компонентлардан ташкил топган?
Таянч иборалар: экспорт нархлари индекси, импорт нархлари индекси, товар савдо шарти, даромад савдо шарти, омил савдо шарти
Nisbiy narxlarning o‘zgarishiga asoslangan o‘zaro bog‘liqlik savdo shartlari
tushunchasi orqali ifodalanadi. Savdo shartlari (terms of trade) - ma’lum bir tovarning eksport va import
narxlarining, mamlakat bo‘yicha yoki mamlakatlar guruhi bo‘yicha eksport va
import narxlari indekslarining nisbatidir.
Agar bizni ma’lum bir tovar qiziqtirsa, narxlar nisbati faqat shu tovarning
eksport va import narxlari nisbati orqali ifodalanishi mumkin, barcha tovarlar
bo‘yicha tashqi savdo o‘rganilayotgan bo‘lsa, u holda narxlar nisbati barcha
tovarlar bo‘yicha ifodalanadi. Agar - eksport narxlari indeksi, - import
narxlari indeksi, - eksportning miqdoriy hajmi, - importning miqdoriy
hajmi, RS - eksport qilinayotgan tovarlar nisbiy taklifi va RD - import qilinayotgan
tovarlarga nisbiy talab bo‘lsa, savdo shartlari grafikda quyidagicha aks ettiriladi.
15. Халқаро савдога таъсири нуқтаи назаридан экспортни кенгайтиришга, импортни ўрнини қоплашга қаратилган ўсишни тушунтиринг.
Таянч иборалар: савдо шарти, экспортни кенгайтиришга қаратилган ўсиш, импортни ўрнини қоплашга қаратилган ўсиш, ишлаб чиқаришнинг кенгайиши, нейтрал ўсиш
Eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish (export-biased growth) -
mamlakat eksport qiladigan tovar ishlab chiqarishini kengayishi bo‘lib, bu savdo
shartini savdo hamkorlari foydasiga yaxshilanishiga olib keladi.
Eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish har bir mamlakatda eksport
tovarini - bizning misolimizda O‘zbekistonda 1-tovar, Yaponiyada 2-tovar ishlab
chiqarishini ko‘payishi bilan aniqlanadi. Jahon bozoriga bu tovarlar taklifining
ortishi nisbiy narxlarning pasayishiga olib keladi. Chunki har bir mamlakat nisbiy
narxi ortib borayotgan import tovarlarini ilgaridek miqdorda sotib olish uchun
nisbiy narxlari tushub borayotgan o‘zlarining eksport tovarlarini yanada ko‘proq
miqdorda sotishga majbur bo‘lishadi. Buning natijasida eksportni kengaytirishga
qaratilgan o‘sish mamlakat savdo shartini savdo hamkorlari foydasiga
yaxshilanishiga olib keladi.
Boshqa tomondan esa, agar O‘zbekiston va Yaponiyada mos ravishda import
qilinadigan 2-tovar yoki 1-tovar ishlab chiqarishi ko‘payadigan bo‘lsa, nisbiy taklif
egri chizig‘i RS nuqtadan RS' nuqtaga ko‘chadi. Natijada 1-tovarning nisbiy narxi
Do'stlaringiz bilan baham: |
