Жи ва хим” фанидан иктисодиёи таълим йўналиши талабалари учун якуний назорат саволлари

(P1/P2)dan (P1/P2)'gacha ko‘tariladi (2.3.4.-b rasm), bu O‘zbekiston uchun savdo
sharti yaxshilanib, Yaponiya uchun yomonlashishini anglatadi.
@ Import o‘rnini qoplashga qaratilgan o‘sish (import-biased growth) -
mamlakat import qiladigan tovar ishlab chiqarishining kengayishi bo‘lib, bu
savdo shartini savdo hamkorlar uchun yomonlashib, mamlakat foydasiga
yaxshilanishiga olib keladi.
Import o‘rnini qoplashga qaratilgan o‘sish har bir mamlakatda import bilan
raqobat qiluvchi tovar – bizning misolimizda, O‘zbekistonda 2-tovar, Yaponiyada
esa 1-tovar ishlab chiqarishining o‘sishi bilan belgilanadi. Bu tovarlar ichki ishlab
chiqarishining o‘sishi eksport nisbiy narxlarining ortishiga, import nisbiy
narxlarining pasayishiga olib keladi, chunki har bir mamlakat mustaqil ravishda
ishlab chiqarayotgani bois an’anaviy import tovarlarini kamroq xarid qila
boshlaydi. Importga talabning qisqarishi natijasida import tovarlar nisbiy narxi
tushadi, binobarin savdo sharti savdo hamkorlari uchun yomonlashib, mamlakat
foydasiga yaxshilanishiga olib keladi
16. Ички ва ташқи кенг кўламда ишлаб чиқариш эффектларининг фарқларини айтинг
Таянч иборалар: ихтисослашувнинг ўсиши, ишлаб чиқаришнинг бўлинмаслиги, технологик тежаш, кенг кўламлилик иқтисоди, ички эффект, ташқи эффект


17. Монополистик рақобат шароитида савдонинг асосий жиҳатлари қайсилар?
Таянч иборалар: алаб ўзгарувчиси, доимий харажатлар, ўзгарувчан харажатлар, чегаравий харажатлар, чегаравий даромад
Monopolistik raqobat sharoitida savdo
Ma’lumki xalqaro savdoda sof mukammal raqobat ancha kam uchraydi,
buning sababi jahon xom-ashyo va tovarlar bozorining bo‘lishib olinganligi va
xalqaro bozorlarda o‘ziga xos oligopoliya va monopoliyalarning vujudga
kelganligidir. Monopolistik raqobat asosidagi savdo nazariyasining rivojlanishiga
katta hissa qo‘shgan olim Pol Krugman bo‘ldi.
Agar X - ma’lum firmaning sotish hajmi, S - tarmoqdagi umumiy sotish
hajmi, n - tarmoqdagi firmalar soni, b - firmaning o‘z tovari narxiga bog‘liq
ravishda bozordagi ulushini ko‘rsatuvchi talab o‘zgaruvchisi, R - mazkur firma
tovari narxi, R* - raqobatchi tovarlarning o‘rtacha narxi bo‘lsa,
X=S[(1/n)-bx(P-P)*] (1) bo‘ladi.
Agar firma o‘z tovarlarini o‘rta narxda yuqori sotsa (R > R*), uning
bozordagi ulushi (S/n) kam bo‘ladi (X<(S/n)). Agar firma o‘z tovarlarini o‘rtacha
narxdan past narxda sotsa (R < R*), uning bozor ulushi ko‘proq bo‘lishi
kerak(X>(S/n)). Monopolistik raqobatning xalqaro savdoga ta’sirni aniqlash uchun eng avvalo
firmalar soni va ularning tovarlari narxi orasidagi uchta asosiy o‘zaro bog‘liqlikni
aniqlash kerak:
- firmalar soni qanchalik ko‘p bo‘lsa, har bir firma ishlab chiqaradigan tovar
hajmi shuncha kam bo‘ladi, o‘rtacha xarajatlar ortib boradi;
- Firmalar soni qanchalik ko‘p bo‘lsa, raqobat darajasi yuqori bo‘ladi va tovar
tarxi pasayadi;
- Agar narx o‘rtacha narxdan yuqori bo‘lsa, bozordagi firmalar soni ortadi va
aksincha.
Monopolistik raqobat modelida dastlabki ikki bog‘liqlik muhim hisoblanadi.
Xalqaro savdo tovar sotish bozorlari sig‘imini oshiradi. Firmalar soni va bir
firmaga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha ishlab chiqarish xarajatlari quyidagi chiziqli
tenglama bilan ifodalanadi:

S* = (F/X) + c, S* = n(F/S)+c,

(2) (2a)

Bu erda S* - o‘rtacha xarajatlar, F - doimiy xarajatlar, chegaraviy xarajatlari.

s - firmaning