Jinoyat huquqi fanidan yakuniy nazorat savollari Jinoyat tarkibining zaruriy va fakultativ belgilarini muhokama eting
Zaruriy mudofaa xususidagi fikrlaringizni bayon eting
Download 0.83 Mb. Pdf ko'rish
|
Jinoyat huquqi yakuniy nazorat
|
2.
Zaruriy mudofaa xususidagi fikrlaringizni bayon eting. Zaruriy mudofaaning mohiyati shunda namoyon bo‘ladiki, qonun muhofazasidagi manfaatlarga qarshi qaratilgan g‘ayriqonuniy tajovuzdan mudofaalanuvchi tajovuz qiluvchiga shunday zarar yetkazadiki, yetkazilgan zarar zaruriy mudofaa instituti bo‘lmaganida jinoiy javobgarlikka sabab bo‘lardi. Aynan shuning uchun zaruriy mudofaaning qonuniy yoki g‘ayriqonuniyligi jinoyat qonuni bilan tartibga solinadi. Zaruriy mudofaa holatida tajovuzchiga muayyan zararning yetkazilishi mudofaalanuvchining qilmishi tufayli vujudga kelgan ijtimoiy xavfning oldini olibgina qolmay, agar u qonunda belgilab qo‘yilgan talablarga javob bersa, bunday faoliyatning ijtimoiy foydali, deb ham topilishiga asos bo‘ladi. Zaruriy mudofaa tajovuz va himoyadan iborat ekanligi sababli uning huquqiyligi shartlari ham tajovuzdan zaruriy mudofaalanishning huquqiy shartlari va himoyaga xos zaruriy mudofaaning huquqiy shartlariga bo‘linadi. Shunday qilib, zaruriy mudofaa institutining yuridik tabiati to‘g‘risidagi masalaga ikki xil yondashuv mavjud: • birinchidan, bu masalani amaldagi konstitutsiyaviy, ma’muriy, jinoyat qonunlari nuqtayi nazaridan kelib chiqib hal etiladi; • ikkinchidan, bu fikr zaruriy mudofaa qanday amalda bo‘lishi kerak, ya’ni bu institut qanday tartibga solinishi kerak, qaysi soha qonunlari bilan mustahkamlanishi kerak, degan nuqtayi nazardan kelib chiqadi. Тajovuzga nisbatan yetkazilgan zarar o‘z-o‘zidan ham zaruriy mudofaaning qonuniyligini ko‘rsatmaydi. Zaruriy mudofaa qonuniy bo‘lgan, deb topish uchun jinoyat huquqi nazariyasida zaruriy mudofaaning huquqiy shartlari, deb atalgan bir qancha shartlar mavjud bo‘lishi lozim. Quyida, zaruriy mudofaadan foydalanishning o‘ziga xos shartlarini yanada kengroq ko‘rib chiqamiz. Demak, zaruriy mudofaaning huquqiy shartlari ikki guruhga: 2) mudofaaga nisbatan bo‘lish mumkin.
Rustambayev M.X. ning fikricha, zaruriy mudofaadan foydalanishning ham tajovuzga nisbatan, ham mudofaa qilinishiga nisbatan o‘z shartlari mavjud bo‘lishi kerak 4
qonuniy bo‘lgan yoki bo‘lmaganligini aniqlashda ushbu shartlar juda muhim hisoblanadi. Shunga ko‘ra, zaruriy mudofaadan foydalanishning tajovuzga nisbatan shartlariga quyidagilarni kiritishimiz mumkin:
tajovuzning muqarrarligi;
tajovuzning realligi. Zaruriy mudofaadan foydalanishning mudofaaga nisbatan shartlari esa quyidagilar:
zararning tajovuzchiga nisbatan yetkazilishi;
zaruriy mudofaa chegarasidan chetga chiqilmaganligi kiradi. Yuqorida qayd etilganidek, jinoiy javobgarlik yoshiga to‘lmagan yoki aqli noraso shaxslar tomonidan sodir etilgan tajovuzlar ham ijtimoiy xavfli hisoblanadi. Zaruriy mudofaa mansabdor shaxslarning g‘ayriqonuniy harakatlariga qarshi ham amalga oshirilishi mumkin (masalan, qonunga xilof ravishda ushlab turish, qonunga xilof ravishda sog‘liqqa zarar yetkazish, qonunga xilof ravishda turar joyga bostirib kirish va hokazolar). Zaruriy mudofaa institutining tushunchasi va belgilarining jinoyat huquqida berilishi ijtimoiy adolatni amalga oshirishda g‘oyat katta ahamiyatga egadir. Jinoyat huquqida zaruriy mudofaa tushunchasi qonun bilan muhofaza qilinadigan obyektlarni jinoiy tajovuzlardan muhofaza qilish jarayonida tajovuzkorga shunday zarar yetkazish yo‘li bilan amalga oshiriladigan huquqiy mudofaani o‘z ichiga oladiki, bunday mudofaa zaruriy mudofaa chegarasidan chetga chiqib amalga
4 Rustambayev M.X. O‘zbekiston Respublikasi jinoyat huquqi kursi. Tom 1. Jinoyat haqida ta’limot. Darslik. 2-nashr, to‘ldirilgan va qayta ishlangan – T.: O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Harbiy-texnik instituti, 2018. – 441 bet. (129-bet); oshirilganida mudofaalanuvchi shaxsning jinoiy javobgarligini kelitirib chiqaradi. Jinoyat kodeksining 37-moddasida zaruriy mudofaaning qonuniyligi doirasi va shartlari, zaruriy mudofaa chegarasidan chetga chiqishning huquqiy holati nazarda tutilgan. Jinoyat kodeksining 37-moddasiga ko‘ra:
Download 0.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|