Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti

4. Jiddiy va muhim bo‘lmagan xatolar. 
H a ra k a t-fa o li- 
yatlarda texnika asosini buzib k o ‘rsatuvchi x ato lar jiddiy, 
q o ‘pol xatolar hisoblanadi. Ularni iloji boricha tezroq tuzatish 
zarur, chunki ular o ‘rgatishga k o ‘proq xalaqit beradi.
M uhim b o ‘lmagan, mayda xatolar, harakat-faoliyatlaming 
alohida qismiga tegishlidir. M uhim b o ‘lmagan xatolar odat tusiga 
kirib qolsa, keyingi texnik takomillashuvga xalaqit beradi.
5. Tipik va notipik xatolar. 
B a’zi bir harakat xatolari 
tipik, om m aviy holatlarda k o ‘proq uchraydi. Bunday xato- 
larning vujudga kelishini oldindan sezish mumkin. Masalan, 
bolalarning qisqa masofaga yugurishlarida shundav tipik xatolar: 
start vaqtida tosni baland ko‘tarishlik; masofaga yugurishda — 
ta n a n i m e ’y o r id a n o rtiq o ld in g a tash lash . Bular orasid a 
xatolarning eng ko‘p, tipik sabablari quyidagilar: 1. 0 ‘rgatish 
vazifasini o'quvchi tom onidan no to 'g 'ri tushimishlik. 2. Va­
zifani hal etish loyihasining takomillashmaganligi, shu bilan 
birga, uning muskul sezishiga taalluqli emasligi. 3. U m um iy 
jism o n iy tayyorgarlikning yetarli emasligi, shu bilan birga, 
xarakter sifatlarni rivojlantirishda uyg'unlikning yo'qligi. 4. 0 ‘z 
k u c h i g a i s h o n m a s l i k , q a t ’i y a t n i n g y o 'q l i g i . 5. X a r a k t e r
95

---

malakalarining salbiy ko‘chishligi. 6. Darsni tashkil etish talab- 
larining bu/ilishi, avvalroq tolishga olib kelishi. 7. Mashg4ilot 
o ‘rni, sport asb o b -an jo m lari va jih o z la n is h n in g pedagogik 
talablarga javob bermasligi.
Xatoning kelib chiqishini ogohlantirish — demak, peda­
gogik jarayonning h am m a talablarini va prinsiplarini t o ‘lig‘icha 
saqlashdir. Bulardan b a ’zi birlarini ko‘rib chiqamiz.
1. 0 ‘quvchilar mashqlarning u m u m iy vazifalarini t o ‘g ‘ri 
tushunishlariga erishish kerak. Masalan, balandlikka sakrashga 
o ‘rg a tis h d a b a la n d lik d a n sak rab o ‘tish ig a em as, bajarish
texnikasiga diqqatni qaratish kerak.
2. 0 ‘rganilayotgan harakat faoliyatlarini o ‘quvchilar t o ‘g ‘ri 
tu s h u n ad im i-y o ‘qmi — buni aniqlash kerak.
3. 0 ‘rganish u c h u n y engilroq o ‘quv m ateria lin i ta k lif 
qilish kerak.
4. 0 ‘quvchilar to m onidan mashqlarning puxta bajarilishini 
talab etib, xatoga y o ‘l q o ‘ymaslik xohishini oshirish zarur.
5. Harakat tezligi va mashqlarni t o ‘g‘ri bajarish o ‘rtasidagi 
o ‘zaro munosabatni eng qulay ravishda saqlash.
6. Muvaffaqiyatsizlikdan so ‘ng m ashg‘ulotni t o ‘xtatmaslik 
zarur, aks holda shug‘ullanuvchilarda harakat faoliyat haqida 
n o to ‘g ‘ri tasavvur vujudga keladi.