Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti

Bajarilgan faoliyatlarni baholash mezoni va uni o ‘quv 
jarayonining vazifasiga bogMiqligi
I. Baholash qoidasiga, asosan, o ‘rgatishning dastlabki 
bosqichida mashqlarni bajarishni standart texnika bilan taqqos- 
lash asosida baho beriladi.
2. Baholash — boshqa o ‘quvchi bajargan texnikaga qiyoslash 
y o ‘li orqali b o la d i va bu o ‘ziga xos konkurs baho hisoblanadi.
3. Baholash — harakat faoliyatlarning natijasini aniqlash 
yo‘li orqali bo‘ladi.
0 ‘qituvchi bahosi o ‘quvchilarda o ‘z kuchlariga ishonchni 
tarbiyalash manbayi bo‘lib xizmat qilishi kerak. Shuning uchun 
o ‘quvchilarning o ‘quv materialini o ‘zlashtirib olishdagi yutuqlari 
va kamchiliklari hamda ishga bo‘lgan munosabati baholanishi 
lozim (faqat, hech qachon, o ‘quvchining shaxsi baholanmasligi 
kerak).
96

---

Harakat xatosini t o ‘g ‘rilash usuli: faqat xatoning o'/.igagimi 
omas, xatoni vujudga keltiruvchi sabablarga e ’tibor berish kerak.
Bunday usul quyidagi faoliyatlarni ko'zda tutadi.
1. 0 ‘tilgan o ‘quv materialini qaytalash. 2.Yordamchi va 
tayyorlov mashqlarini q o ila s h . 3. M ashqni bajarish shartini 
o'zgartirish. M asalan, q a d a m la r uzunligining n o t o ‘g ‘riligida 
yugurishni o ic h a s h n i kiritish.
Xatolarni ogohlantirish va t o ‘g‘rilash harakat faoliyatlariga 
0
‘rgatish jarayonida bajarilishi zarur, lekin bu m u a m m o tak o­
millashtirish bosqichida h am o ‘z ahamiyatini y o ‘qotmaydi.
H arakat faoliyatlarini takomillashtirish
Vazifa: 
h a r a k a t m a lak asin i sh a k lla n tiris h va y u q o rig a 
harakat qila bilishlikka o ‘tishni t a ’minlash.
Vaziyatdan kelib chiqib, bu vazifaning pedagogik jarayoni 
ikki bosqichga b o ‘linadi: a) harakat m alakasining vujudga 
kelishi; b) yuqori tartibdagi harakat qila bilishning vujudga 
kelishi.
H a ra k a t m a lak asin in g vujudga kelishi b o sq ich i bilim 
darajasi va h a ra k a t tajribasi, h arak at qila bilishni harak at 
malakasiga aylantirish bilan xarakterlanadi. M u n tazam ravishda 
shart-sharoitni amalga oshirish faqat asosiy variantda shakl- 
lanadi. 0 ‘qituvchining vazifasi — o ‘rgatishni shunday tashkil 
etishi kerakki, asosiy v a ria n td a h a r a k a t m alakasini shakl- 
lantirib, uni m u sta h k am lab , yuqori darajadagi harakat qila 
bilishni shakllantirish u c h u n asos yaratishi kerak.
Shakllantirish bosqichida ham m a metodlar majnuiyi tarzida 
q o ‘lla n ila d i, b iro q asosiy a h a m iy a tn i b ir b u tu n o 'r g a tis h
m e to d ig a berib, m u s o b a q a va o 'y in m e to d la rid a n h a r xil 
variantlarda qo'shib, birgalikda foydalanish zarur.
Y uqorida o 'rgatishning ikkinchi va uchinchi bosqichlari 
asosida harakat-faoliyatlarni ko'p marotaba qaytalash jarayoni 
yotadi, deb aytilgan edi. Lekin oxirgi bosqich uchun qaytalash 
asosiy ahamiyatga ega: u yanada k o 'p marotabalikka ega, ko'p 
marotabalik cheksiz, u ongli ravishda cheklanishi kerak.
Qaytarish xarakteri ikkita farqlanuvchi har xillikka ega: 
oddiy qaytalash va variativlik. Oddiy qaytalash o'zgarm agan 
s h a r o itd a h a ra k a t m a la k asin in g asosiy v ariantini m u s ta h - 
kamlash imkonini beradi.