Jizzax filiali oila psixologiya kafedrasi oila psixoterapiya nazariyasi

Tashqi va ichki chegaralar oʻrtasidagi munosabatlar odatda teskari 
proportsional sifatida tavsiflanadi: tizimning tashqi chegaralari qanchalik tarqoq 
va oʻtkazuvchan boʻlsa, ichki chegaralar shunchalik qattiq va qat’iy boʻladi. 
Masalan, tashqi chegaralari xiralashgan oilada, uning a’zolari manfaatlari odatda 
undan tashqarida joylashgan, oilaviy qoidalarga sodiqlik yoʻq. Oila a’zolari bir-
birlari bilan kam aloqada boʻlishadi, ular orasida yaqinlik sezilmaydi. Bunday oilani 
avtonom shaxslar guruhi deb atash mumkin. Ularning mustaqilligi oʻzaro 
yordamning yetishmasligi bilan birlashadi (S. Minuchin, 1974. y).
Oilaning tashqi va ichki chegaralari 
Oila va ijtimoiy muhit (tashqi chegaralar), shuningdek, oila ichidagi turli ichki 
tizimlar (ichki chegaralar) oʻrtasidagi munosabatlarni tavsiflash uchun «oila 
chegaralari» parametri qoʻllaniladi. Oila terapevtlari chegaralarni rivojlanishini oila 
tuzilishini baholashda muhim parametr deb bilishadi. Oila chegaralari ma’lum 
tizimga yoki quyi tizimga kim tegishli ekanligini va bu nimaga tegishli ekanligini 
belgilaydigan qoidalar (xulq-atvor qoidalari) bilan belgilanadi.
Oʻtkazuvchanlik darajasiga koʻra qattiq va oʻtkazuvchan chegaralar mavjud. 
Yaxshi ishlaydigan oilalarda quyi tizimlar oʻrtasidagi chegaralar aniq belgilangan 
va oʻtkazuvchan. Ichki chegaralarning yetarlicha aniq emasligi oilaning rivojlanishi 
va uning a’zolarining kamolotiga toʻsqinlik qiladi va avlodlararo koalitsiyalar turli 
quyi tizimlar a’zolari oʻrtasida birlashmalar paydo boʻlishiga olib keladi.
Tashqi chegaralarning xususiyatlari oilaviy tizimning tashqi dunyo bilan 
aloqa qilishning ochiqlik darajasini aks ettiradi. Juda ochiq oilaviy tizimlar (tashqi 
chegaralari xiralashgan holda) har qanday vaqtda tashqaridan bosib olinadigan 
“hovli”ga oʻxshaydi. Bunday oila oʻz a’zolari uchun zarur darajadagi qulaylik va 
xavfsizlikni ta’minlamaydi. Ammo tizimning haddan tashqari yaqinligi xavfli 
boʻlib, bu uning qat’iy tashqi chegaralari natijasidir. Tashqi chegaralari qat’iy 
boʻlgan oila a’zolari xavotirni kuchaytiradi, tashqi dunyodan qoʻrqishadi va 
boshqalar bilan aloqa oʻrnatishda qiynalishi mumkin. Ichki chegaralar turli xil quyi 
tizimlarning oila a’zolarining bir-biriga nisbatan xatti-harakatlaridagi farqlar orqali 
namoyon boʻladi.