Jizzax filiali oila psixologiya kafedrasi oila psixoterapiya nazariyasi

Uchburchak tushunchasi oilaviy tizim terapiyasida oila tuzilmalarini tahlil 
qilish birligi sifatida ishlatiladi. A. Chernikovning fikriga koʻra, uchburchak bu 
uchta aloqa kanali bilan har qanday aloqadir. Oilaning asosiy uchburchagi onasi, 
otasi va bolasi tomonidan shakllanadi. Uchburchakning istalgan ikki 
ishtirokchisining munosabati uning uchinchi tomoniga bogʻliq deb taxmin qilinadi. 
Bundan tashqari, uchburchakdagi har qanday tomon qolgan ikkitasining funksiyasi, 

---

70 
ya’ni . uchburchakdagi munosabatni uch xil tomon deb ta’riflab boʻlmaydi. 
Uchburchaklar hosil boʻlishi, ya’ni munosabatlarda uchinchisining ishtirok etishi, 
dastlabki tomon dagi qiyinchiliklarni kamaytirishga yordam beradi, ya’ni
triangulyatsiya - bu uchinchi shaxsning qolgan ikkalasi oʻrtasidagi ziddiyatni hal 
qilishda ishtirok etishidir. 
3
Triangulyatsiya - bu oilaviy munosabatlarda ishtirok etishdir. Oilaviy 
munosabatlar 
bu 
ona-bola 
kabi 
juftlikdagi 
munosabatlardir. 
Oilaviy 
munosabatlarning asosini ijtimoiy kutishlar tashkil etadi, ular juftlikning har bir 
a’zosining xatti-harakatlariga mos kelishi kerak, faqat shu sharoitda oilaviy 
normalar ishlaydi. Bezovtalanish kuchayishi oiladagi mojaroning namoyon boʻlishi 
va yoki xabardor boʻlishini yoki uni boshqarib boʻlmaydigan shaklga oʻtishini 
koʻrsatadigan paytdagi oilaning uchinchi a’zosini chorlaydi (Murray Boven). 
Triangulyatsiya uchinchi shaxsga murojaat qilish orqali odamning hissiy holatini 
barqarorlashtirishga, oilaviy tizimni qoʻllab-quvvatlashga, tizim a’zolari orasidagi 
masofani sozlashga imkon beradi. Haqiqiy hayotda, farqi kam boʻlgan va 
boshqalarga nisbatan taranglikni kamaytirishga doimiy ehtiyoj sezadigan oila 
a’zolari uchun narsalar unchalik qiziq emas. Oʻzaro munosabatlar uchburchagi 
muqarrar ravishda paydo boʻladi, agar er-xotin his-tuygʻular va aql-idrokning 
haddan tashqari past differentsiatsiyasi bilan ajralib tursa va ziddiyatlarni 
yumshatish va keraksiz zoʻriqishlardan xalos boʻlish kerak boʻlsa, uchinchi shaxs 
hisobiga qondiriladi. “Uchburchaklar” patologiyani koʻrsatishi shart emas - odamlar 
oʻrtasidagi har qanday munosabatlarni ularning shakllanishining potentsial 
manbalari deb hisoblash mumkin. 
Bola paydo boʻlganda, bitta emas, balki birdaniga uchta uchburchak hosil 
boʻladi. Uchburchak - bu er-xotin yana bitta kishi, ikkitasi bir vaqtning oʻzida 
ishlashi mumkinligi sababli, uchinchisi koʻpincha ortiqcha boʻlib qoladi. 
Uchburchakning mohiyati hozirda kim yon tomonda boʻlishiga qarab oʻzgaradi. 
Ushbu uchburchaklar: ona, ota, oʻgʻil (qiz) va boshqalar. Muayyan uchburchak 
ichidagi keskinlik darajasi hozirgi paytda kim tashqi kuzatuvchining pozitsiyasida 
ekaniga va bu rolda oʻzini qanchalik noqulay his qilishiga bogʻliq. Munosabatlarini 
buzish yoki manfaatdor kuzatuvchi boʻlib qolgan holda oʻzlarining aloqalarini 
saqlab qolish. Ushbu tanlov oilaviy aloqalarning tabiati uchun hal qiluvchi boʻladi. 
Uchburchakda odamlar oʻrtasida har qanday munosabatlar va vaziyatlar rivojlanishi 
mumkin. Ikkalasi suhbatlashayotganda, uchinchisi e’tiborini oʻziga qaratishga 
urinib, ularni toʻxtatishi mumkin. Agar uchburchakning ikki a’zosi oʻrtasida 
kelishmovchiliklar yuzaga kelsa, ulardan biri uchinchisini ittifoqchi boʻlishga 
chaqirishi mumkin. Shu tarzda, uchburchak oʻzgaradi, doimiy ravishda kimdir yon 
tomonda boʻladi. Uchburchakda oʻzingizni yaxshi his qilish uchun siz ishonchli va 
mustaqil boʻlishingiz kerak. Agar siz uchburchakda oʻzingizni ortiqcha deb 
bilsangiz, xotirjam kutishingiz, xafa boʻlmasligingiz, his-tuygʻularingiz va 
fikrlaringiz toʻgʻrisida toʻgʻridan-toʻgʻri va halol gapirishingiz va his-
tuygʻularingizni yashirmasligingiz kerak. 
3
Kuper Dj. Ensiklopediya simvolov.— M.: Zolotoy vek, 1995.— S. 332—334

---

71