Joba: Ma’mleketlik kadastri tu’sinigi ha’m onın’ mazmunı

3. Bina ha’m inshaatlardi ma`mleket diziminen o’tkiziw
Bina ha’m inshaatlarg’a bolg’an huhuqti ma’mleket diziminen o’tkiziw mag’luwmatlari bina ha’m inshaatlar ma’mleket kadastrinin’ tiykarin payda etedi.
Bina ha’m inshaatlarg’a bolg’an huhuqti ma’mleket diziminen o’tkiziw belgilengen ta’rtipte ajratilg’an jer uchaskasinda bina yaki inshaat qurip bitkizilgennen son’ yag’niy nizam hujjetlerinde na’zerde tutilg’an tartipte ha’m sha’rtlerde pitimler juz bergennen kiyen a’melge asiriladi .
Bina ha’m inshaatlarg’a bolg’an huhuqti ma’mleket diziminen o’tkiziw rayon, qala kadastr da’pterinde, turar –jay binalari ha’m inshatlari rayon reestr da’pterinde a’melge asiriladi .
Ma’mleket diziminen o’tkiziw de kadastr yakiy reestr da’pterine binalar ha’m inshaatlarg’a iyelik huhuqin yag’niy basqa berilgen huhuqlar (olardin payda boliwi, basqa shaxsqa otiwi ,shekleniwi ha’m toqtatiliwi) haqqindagi sonin menen obektti sipatlawshi basqa mag’luwmatlar haqqindag’I mag’luwmatlar jazip qoyiladi.
Sirliliq rejimine iye bolg’an binalar ha’m inshaatlar kadastr da’pterinde dizimge alinadi. Oni juritiw qa’siyetleri ha’m bul obektlerdi dizimnen otkiziw boyinsha mag’luwmatlardan paydalaniw sha’rtleri nizam hujjetlerinde belgilenedi.
Ma’mleket diziminen o’tkiziwde kadastr da’pterine binalar ha’m inshaatlardin huquqiy , xojaliq arxetektura-qurilis atag’I haqqindag’I mag’luwmatlar kiritiledi .
Binalar ha’m inshaatlar jaylasqan orin, olardin’ iyelik huhuqi yagniy basqa berilgen huquqlar menen yuridikaliq ha’m fezikaliq shaxslarga tiyisliligi, bul huhuqlardin payda boliw tiykarlari ha’m muddetleri , olardin’ toqtatiliw muddetleri, iyelik huquqin ha’m basqa berilgen huquqlardi sheklew sha’rtleri, bul obiektlerde u’shinshi shaxslardin’ huquqlari haqqindag’I mag’liwmatlar binalar ha’m inshaatlardin’ huquqiy halati haqqindag’I mag’liwmatlar esaplanadi.
Binalar ha’m inshaatlardin’ ma’nisi, olardan paydalaniw qa’siyetleri bul obiektlerdin’ tutiniw, islep shig’ariw maqsetlerindegileri, olardan belgilengen maqsetlerde paydalaniwi, olar jaylasqan saliq zonasi haqqindag’I ha’m basqa mag’liwmatlar bina ha’m inshaatlar xojaliq atag’inin’ tiykarin payda etedi.
Binalar ha’m inshaatlardin’ jer du’ziw sxemalarina, qalalar bas rejelerine, xaliq jasaw punktlarin jaylastiriw joybarlarina, sonin’ menen arxetektura ha’m sha’ha’rsazliq talaplarina muwapiqlig’I, binalar parametrlari (qabatlari, uliwmaliq, jasaw, islep shig’ariw maydanlari), iyelep turg’an jer ushastkasi, qurilg’an waqti, injener-texnik kommunikatsiyalar barlig’I, seysmikaliq shidamlilig’I haqqindag’I ha’m basqa texnik mag’liwmatlar binalar ha’m inshaatlardin’ arxetektura – qurilis atag’I haqqindag’I mag’liwmatlar esaplanadi.
Kadastr mag’liwmatlari haqiqiy hu’jjetler ya’ki ma’mleket organlari qararlari, sha’rtnamalarinin’ (aldi – satti, ha’diya qiliw, almastiriw, ijarag’a aliw, renta ha’m basqalar), bina ha’m inshaatlar joybar – smeta hu’jjetlerinin’, aldin dizimnen o’tkizilgenligi haqqindag’I mag’liwmatlardin’ tiyisli ra’wishte ra’smiylestirilgen nusqalari tiykarinda du’ziledi.
Ma’mleket diziminen o’tkiziwshi organlar dizimnen o’tkiziletug’in hu’jjetler ha’m mag’liwmatlardin’ haqiqiylig’in ha’m isenimliligin tekseriw, za’ru’r hallarda bolsa qosimsha hu’jjetler ha’m mag’liwmatlardi, binalar ha’m inshaatlar haqqindag’I haqiqiy hu’jjetlerdi ko’rsetiwdi talap, sonin’ menen binalar ha’m inshaatlar orinninda tekseriw ha’m bahalaw huqiqina iye.
Ha’r bir bina ha’m inshaat kadastr, reestr da’pterine tiyisli kadastr nomeri astinda qoyiladi.
Obiekttin’ kadastr nomeri onin’ ko’shpes mu’lk obiektleri ha’m aymaqlardi kodlastiriwdin’ uliwma respublika sistemasi kodinan kelip shig’ip belgilenedi. Obiekt kodi mag’liwmatlardin’ kompyuter bazasin unifikatsiyalaw ha’mde jaratiw ushin mo’lsherlengen.
Bina ha’m inshaatlar shaxsiy mu’lk huqiqi ya’ki basqa berilgen huqiqlar o’zgergende yag’niy toqtatilg’anda ha’m payda bolg’anda obiekttin’ dizimnen o’tkiziw kodi (nomeri) o’zgermeydi, obiekttin’ mu’lkdarlar ya’ki paydalaniwshilar ortasinda bo’liniwi, sonin’ menen ol jaylasqan jer ushastkasi shegeralari o’zgeriwi hallar bunnan tisqari.
Kadastr, reestr da’pterindegi jaziwlardi du’zetiw ya’ki toltiriwg’a jol qoyilmaydi. Eger kadastr reestr da’pterine kiritilgen mag’liwmatlardi o’zgertiw ya’ki toltiriw za’ru’reti tuwilsa alding’I jaziwlari biykar qilinadi ha’m obiekt haqqindag’I mag’liwmatlar sol kod (kadastr nomeri) astinda toltirip qoyiladi.
Bina ya’ki inshaatg’a bolg’an huqiqti ma’mleket diziminen o’tkiziwdi a’melge asirg’an organ mu’lkdar ya’ki ol wa’killik Bergen shaxsg’a bina inshaattin’ ma’mleket diziminen o’tkizilgenligi haqqindag’I guwaliqti beredi yag’niy dizimnen o’tkiziw ushin berilgen hu’jjetke jazip qoyiladi.
Mu’likdar ya’ki usi obiektke berilgen huhuqqa iye bolg’an shaxs, sonin’ menen obiekttin’ huhuqiy halati o’zgergen jag’dayda kadastr ya’ki reestr kitabinda bina ya’ki inshaatqa bolg’an huhuqti qayta dizimnen o’tkiziw hallarinda bina ya’ki inshaatqa bolg’an huhuqti ma’mleket diziminen o’tkizilgenligi haqqindag’I jan’a gu’waliq beriledi, bunda eski gu’waliq ma’jbu’riy ta;rtipte alip qoyiladi ha’m biykar qilinadi.
Bina ya’ki inshaatg’a bolg’an huqiqti ma’mleket diziminen o’tkizilgenligi haqqindag’I gu’waliq joyitilg’an ya’ki buzilg’an jag’dayda ma’mleket diziminen o’tkiziwdi a’melge asirgan organ ta’repinen mu’lkdarg’a ya’ki ol wa’killik Bergen basqa shaxsqa bina ya’ki inshaatqa bolg’an huhuqtin’ ma’mleket diziminen o’tkizilgenligi haqqindag’I gu’waliqtin’ dublikati beriledi. Dublikatti beriwde ma’mleket diziminen o’tkizilgenligi ushin o’ndiriletug’in summanin’ ekiden biri mug’darda to’lem o’ndiriledi.