«k a m o L o t»
Download 0.64 Mb. Pdf ko'rish
|
|
ЖАНЖАЛКАШНИНГ ТИЙИЛИШИ
Иштирокчилар: Бапт ист а - П адуадаги бой жаноб К ат арина, Б и а н ка - Бапт ист анинг г^излари Хоренцио, Люченцио - Бианканининг ошиг^лари Петручио - вероналик бой йигит Винченцио - Люченционинг отаси Қадимда Италиянинг Падуа деган гўзал ш аҳрида Баптиста исмли бой ж аноб яш аган экан. Унинг икки қизи бўлиб, бири мулойим в а гўзал Бианка, иккинчи- си ж анж алкаш К атарина экан. Катарина ҳам сингли- сидек гўзал экану, лекин унинг ш унақанги феъли са- баб, «Катарина жанжалкаш » деб аташ ар экан. Ҳамма унинг аччиқ тилидан кўрқар, гарчи гўзал бўлса-да, биронта ҳам ошиғи йўк; экан. Катарина Баптистанинг тўнғич қизи бўлиб, у қизи- нинг ҳеч қачон ўзига эр топа олмай қолишидан қўрқа бошлабди. Кўп йигитлар Б иан кага уйланиш ни иста- ш ар экану, лекин феъли чатоқ К атарина билан тур- муш куриш га ҳеч ким нинг ю раги дов бермас экан. Ниҳоят, Б аптиста бир реж а тузибди. Катарина Биан- кад ан олдин турм уш га чи қи ш и ш арт, деб эълон қилибди. Б иан кани н г ош иқлари дарҳол у ёввойи му- ш укка — «Уришқок, Катарина»га уйланишга ж уръат қиладиган м ардни излаш га тушишибди. Шу пайтларда Италиянинг бошқа шақри Веронада Петручио исмли бой в а хуш чақчақ йигит яш ар экан. Унинг отаси яқи н д а ваф от этган бўлиб, ўғлига жуда кўп пул қолдирибди. Энди Петрз^чио дунё кезиб, ўзига 5nvrp йўлдоши излашни ният қилибди. Ана щунда, у 31 Падуага бориб, у ер д а Б и ан к ага уйланм оқчи бўлган йигитлардан бири - Хорендио исмли дустини учратиб- ди. Петручио унга ўзи ҳам умр йўлдоши қидираётга- нини айтибди. Ш унда Хоренцио бирдан К атар и н а ж анж алкаш ни эслабди. Петручио қатьиятли йигит, у, албатта, К атаринани ўзига бўйсундира олади! У шўх ва хушфеъл ҳам ақлли в а қувноқ. Умуман, мулоҳаза- ли йигит. Бинобарин, бадфеъл хотинни қан д ай қилиб йўлга солиб олишни билади. Шундай қилиб, Хоренцио Петручиога ўзи севган в а уйланиш ни орзу қилган мулойим Б и а н к а в а гўзал, аммо бадфеъл К атарина ҳ ақи д а батаф сил гапириб берибди. - То К атарина турмушга чиқм агунча ҳеч ким Б и анкага уйлана олмас экан, - деб сўзини мах,зун якун- лабди. Петручио бунга қизиқиб қолиб, завқи келибди. - Мен унга уйланаман, - дебди у. - Бўрондан куч- лироқ ж анж ал қилмайдими! Барибир мени севиш ига мажбур қиламан уни! Шу билан у Хоренцио ҳамроҳлигида Баптистанинг уйига бориб ди. - Сен ўзингни мусиқачи қилиб кўрсатасан, - дебди унга Петручио. - Сен унга мусиқани, мен эса, севиш- ни ўргатаман. Шу тариқа иккимиз у ж анж алкаш ни жиловлаймиз. Улар Баптистанинг уйига келганларида Петручио дадил гап бошлабди: - Марҳамат қилиб айтинг-чи, сизнинг К атарина деган чиройли ва одобли қизингиз бор, ш ундайми? - деб сўрабди. - Менинг қизим бор, сэр, исми Катарина, - деб ж а- воб қилибди Баптиста. - Мен вероналик жанобман, сэр, — Петручио гапида давом этибди. — Қизингиз Катаринанинг гўзаллиги ва мулойимлиги ҳ ақи д а кўп эш итдим . Ш унинг учун 32 дўстим унга мусиқа ўргатиш ига, мен унга уйланишим- га иж озат бериш ингизни сўраб келдим. - Хуш келибсиз, - дебди Б аптиста в а шу заҳоти Хо- ренциони К атари н ан и н г ёнига йўллабди. - Лекин ме- нинг қизим сизга тўғри келмайдими, деб кўрқаман, - хомуш оҳангда кўш иб кўйибди у Петручиога қараб. - Н азарим да сиз қизингиздан аж ралиш ни истама- япсиз ёки куёвингиз бўлишимни хоҳламаяпсиз, - деб ди Петручио. - Тўғриси, сиз хато қиляпсиз, - дебди Баптиста. - Хўш, сиз қ аер д а яш ай си з, сэр? Исмингиз нима? Баптиста унинг исмини эш итганида Петручионинг отаси ўзининг эски қадрдони эканлигини англабди ва хурсанд бўлиб йигитни и чкари га таклиф қилибди. Аммо тўнғич қизи Петручиога яхш и хотин бўла оли- шига гумони борлигини эътироф этибди. Ҳаттоки ота си ҳам унинг сўконғич тилидан ҳадиксираб турар экан-да. - Қизим билан сенинг бахтинг очилишини тилайман, - дебди у йигитга. - Аммо сен баъзи ножўя гапларга руҳан тайёр бўлиб туриш инг керак. Шу пайт Хоренцио югуриб хонага кирибди. Унинг боши ёрилиб, қонаётган, юзи эса қўркув ва ғазабдан оқариб кетган экан. - Нимага рангингда ранг йўқ? - сўрабди Баптиста. ~ Нима бўлди? Қизимдан яхш и мусиқачи чиқар экан- ми? ~ Ундан 5СШ1 И ж ангчи чиқар экан, - дебди Хорен цио жаҳл билан. У Б аптистага Катаринанинг уд чала- ётганида хатосини тузатмоқчи бўлганини, кутилмаган- Да қизнинг қатти қ жахди чиқиб, қўлидаги асбоби би лан бошига тушириб қолганини айтибди. Натижада йигитнинг боши ёрилиб, уди синиб кетибди. Йигит бу Ҳолдан карахт бўлиб турган экан, қиз унга қаттиқ 5^шқириб, ош кора ҳақорат қилибди. Петручио буни зўр ҳазил деб ўйлабди-да, хохолаб кулиб юборибди. 33 - У жасур қиз экан, - дебди қойил қолиб. - Мен бу қи зн и олдингидан ҳам ўн ч ан д о н кучли роқ ях ш и кўриб қолдим. Йигит Б ап ти стага қувноқ К атари н а билан учраш иш га жудаям ош иқаётганини айтиб, дар- ҳол қизни кўриш га рухсат сўрабди. Я хш ироқ ш огирд бўлар, деган умидца Б ап ти ста бечора Х ортендиога бориб, Бианкани топиш ни маслақат берибди. Баптис- танинг ўзи эса ўж ар К атаринани олиб келиш га аҳд қилибди. Петручио ёлғиз қолганида асов в а жахддор қиз билан қандай муомала қилиш кераклиги тўғриси- да бир тўхтамга келибди. - Агар уриш са, худди куш каби ўта ёқимли сайра- шини айтаман, - деб ўйлабди у. - Агар қовоғини уйса, худди тонгги ш абнам да чайилган атиргулдай тиниқ кўринишини айтаман. Агар бир сўз демай м иқ этмас- дан турса, нақадар гапга чечан эканини айтаман. Агар мени ҳайдаб солса, худди бир ҳ аф та меҳмон бўлиб қолишимни сўраётгандек, миннатдорчилик билдира- ман. Агар менга турмушга чиқиш ни истамаса, ундан тўйимиз кунини ўзи белгилашини сўрайман. Мағрур К атарина ўзини нотаниш киш и чақиртир- ганига ғаш и келган ҳолда хонага кирибди. Аммо Пет- ручио узр сўрамабди. Қизни ҳушнудлик билан қарш и олибди. - Хайрли тонг, Кэйт! Билишимча, исминг шундай-а. - Менинг ғийбатимни қиладиганлар одатда К ата рина деб аташ ади, - дебди Катарина ош кора ғазаб билан. - Ёлғон гапиряпсан! - дебди Петручио. - Сени шун- чаки «Кэйт» дейишади. «Ёқимтой Кэйт» ҳам! Б аъзида эса «Уришқоқ Кэйт»! Аммо, Кэйт, сен дунёдаги энг хушрўй ва ёқимтой Кэйтсан. Сенинг гўзаллигинг, му- лойимлигинг, бошқа инсоний фазилатларинг ҳар бир ш аҳарда мақталади. Шунинг учун сендан менинг хо- тиним бўлишингни сўраб келиб турибман. - Қандай ҳаддинг сиғди?! - бақирибди К атарина. - Қани, дарҳол бу ердан жўнаб қол-чи! 34 Лекин Петручио кетмабди. К атарина у билан баҳс- лашибди, уни уриш ибди, ж анж ал чиқариш га уриниб- ди. Аммо йигит ўзини бу ҳақоратларни эшитмаган- дек тутибди. Қизнинг гўзал рухсори ва мулойим ҳулқ- атворини м ақтаб, «бадфеъл жанжалкаш » деганлар, аслида, ёлғончи эканликларини айтибди. Охирида: - Азизим Кэйт, истасанг ҳам, истамасанг ҳам мен сенга уйланмоқчиман. Сенинг отанг розилигини бериб бўлди. Мен сен и ўзи м тийиб кўям ан, Кэйт! Сени «ёввойи Кэйт»дан «ювош Кэйт»га айлантираман. Ана, отанг келяпти: р ад қила кўрма! Катарина менинг р а фикам бўлиши керак, в а албатта, бўлади ҳам! Баптиста хонага кирганида Петручио Катарина ик- ковининг шу я к ш ан б ад а тўй қилишга келишиб олга- нини айтибди. - Сенга турмуш га чиқиш дан олдин шу якш анба се нинг дорда осилиб турганингни кўраман! - деб бақи- рибди К атарина ғазаб билан депсиниб. Сўнг шу тел- бага турмушга беришни истаётган отасини айблай ке- тибди. Бирок;, Петручио унинг жўшқин нутқини бўлиб- Ди. - Сабр қилинг! — дебди у Баптистага. - Қизингиз сиз- нинг олдингизда шундай деяпти. Бирок; иккимиз ёлғиз Қолганимизда ш унақа мулойим ва меҳрибон! Балки сиз у мени қанчалар яхш и кўриш ига ишонмассиз?.. - Сўнг Катаринага 3/гирилиб дебди: — Кел, мени ўпиб қўи, Кэйт! Мен В енецияга бориб, якш анбада бўладиган тўйимизга беж ирим кийим-кечаклару тақинчоқлар сотиб олмоқчиман. Бу антиқа йигитнинг муомаласини қўрган Катари на ғазаб в а ^ай р атд ан тили лол бўлиб, бошқа ҳеч нар- са Деёлмабди. Якш анба куни тўй базми ҳозирланиб, меҳмонлар келишибди. К атарина ўттта-ўша қовоғи уйилган, бад- Жаҳл экану, бирок; у янги тўй либослари кийдирилган Ҳолда никоҳга тайёр бўлибди. Ҳамма Петручиони ку- тибди, аммо у ҳа деганда келавермабди. Меҳмонлар 35 ўзаро ш ивир-ш ивир қила бошлашибди. Петручионинг ўзига нисбатан бундай таҳқирли м уносабатда бўлга- нидан уялган К атарина сўкиниб, кўзлари ж и қ қ а ёш га тўлиб, хонадан ю гургилаганча чиқиб кетибди. - У ҳеч қачон менга уйланиш ни и стам аган, - чин- қирибди қиз. — Буни атайин мени м азах қилиш учун уюштирган. Одамлар Петручио энди келмайди, деб туриш гани- д а бирдан у озғинлиги-ю касалм андлигидан базўр юраётган қирчанғи от устида етиб келибди. Петручио нинг ўзи эса, худди тиланчиларгаўхш аб кир-чир, жул- дур кийим кийиб, белига занглаган синик, қилич тақ - қан ҳолда, хизматкори ҳам худди ўзидек рўдапо кий- имда экан. Меҳмонлар таажжубланиб я н а ўзаро ш и- вир-ш ивирга тушиб кетишибди. Петручио қирчанғи отидан сакраб тушиб, - Кэйт қаерда? Қани менинг севикли хотиним? - деб бақирибди. Петручионинг уларни куттиргани, устига устак, бун дай ш армандали аҳволда келганидан Баптистанинг қаттик, жаҳли чиқибди. - Бу қанақаси, сэр, бугун тўй куни эканлигини би- лардингиз-ку! - дебди у Петручиога ва дарҳол бориб тузукрок; кийиниб келишини сўрабди. Петручио эса қайсарлик қилиб ҳеч нарсани ўзгар- тириш га рўйхушлик бермабди. - Кэйт менинг кийимимга эмас, ўзимга турмушга чиқяпти, - дебди у. Барча уқтиришу тушунтиришлар кор қилмабди. Натижада Катарина ночор-ноилож черковга боришга мажбур бўлибди. Маросим мобайнида ҳам Петручио ўзини ёввойиларча ғалати тутибди. У руҳонийга тттун- дай баланд овозда ўшқириб берибдики, тааж ж убдан донг қотиб қолган бечора руҳонийнинг китоби кули- дан тушиб кетибди. Китобни олиш учун энгаш ганида Петручио уни туртиб юборибди. Шу тари қа у у р мтттиб- бақиришни, ер депсинишни давом эттираверибди. Ҳеч 36 кимдан ҳ ай и қм ай д и ган К атарина қўркувдан дағ-дағ титрай бошлабди. Маросим сўнггида Петручио баланд овозда ш ароб тўла қ ад аҳ келтириш ни буюриб, шароб- ни ярм игача ичгач, қолганини руҳонийнинг юзига се- пиб юборибди. - Унинг соқоли ж уда нимжон ва қуруқшаган кўрин- ди, - дебди Петручио хохолаб кулганча. - Шунга ш а роб озгина д аво бўлади деб ўйладим. К атарина тезроқ отасининг уйига қайтиш ни сўра- ганида Петручио тўй базмига қолишларининг ҳечам иложи йўқлигини айтибди. - Илтимос, базм га қолайлик! - ўтиниб сўрабди Ка тарина. - Агар ҳозир кетиб қолсак меҳмонлар нима деб ўйлаш ади? Аммо Петручио меҳмонлар билан иши йўқ экани- ни айтиб, базм да қолиш га розилик бермабди. - Агар мени яхш и кўрсанг, қоласан - дебди Ката рина. Бунга ж авобан Петручио хизматкорига отларни кел тиришни буюрибди. ТТТундя Катаринанинг жаҳли чи- Қиб кетибди. - Кетавер бўлмаса! — деб бақирибди у. - Эшик очиқ! Аекин мен бугун кетм айм ан. Йўқ, эртага ҳам кетмай- ман. То ўзим хоҳламагунимча, кетмайман! - Хўп, Кэйт, жаҳлинг чиқмасин, - дебди Петручио. ~ Жаҳлим чиқади! — дебди Катарина ғазаб билан. — Сен мен истаганча шу ерда қоласан! — Сўнг у меҳмон- ларга ўгирилиб, - Жаноблар, юринг, зиёфатга борай- лик! — дебди. — Н азаримда, агар аёл киши қаршилик кўрсатиш га ўзи да ж уръат топа олмаса, уни аҳмоқ Қилишлари ҳеч гап эмас экан. - Кэйт, улар буйруғингга қўра кетаверишсин, —деб- Ди Петручио. - Боринглар, жаноблар, хотиним айтга- нидек, базми ж ам ш вд қилинглар. Бироқ ёқимтой Кэй- Тим мен билан кетади. Мен ўз хотинимга ҳўжайинман. Шунда Кэйт бош қа ҳеч нима қила олмабди. Нима бўлаётганини англаб етганида эса Петручио билан бир- 37 га отда унинг уйига кетаётган экан. Б у ж уд а ҳолдан тойдирадиган саф ар бўлибди. Сабаби отлари орик, ва хаста, бунинг устига, П етручио атай лаб эн г ёмон йўллардан юрибди. Тепаликдан қиялаб туш аётганла- рида К атаринанинг оти тойиб кетиб, балчиққа йиқи- либди. Петручио эса хотинининг туриш ига кумакла- тттиттт ўрнига от йиқилгани учун хизм аткорини айблаб ура бошлабди. К атарина минг м аш аққ ат билан оёққа туриб, эрини хизм аткордан аж р ати ш га уринибди. Шундан кейин можаро авж и га чиқибди. Петручио бақирибди. Катарина баҳслашибди, тортишибди, ж ан- жаллашибди. Хизматкор ш аф қ а т с н а б д и . Ниҳоят, улар бир оз тинчланиш ганида отлари қочиб кетгани- ни пайқаш ибди. Хизматкор бир амаллаб уларни ту- тиб келибди. Шундай қилиб, К атарина чарчаган в а қорни очган ҳолда, балчиқда доғ-дуғ бўлган кийим да янги уйига етиб келибди. Айни чоғда, у бир тен такка турмушга чиққанига в а ўз таш виш лари ҳали тугама- ганига ич-ичдан иқрор бўлибди. Хизматкорлар улар ни кутиб олиш учун уйдан чиққанларида Петручио ҳаммаларини ёппасига уриш а кетибди. Шунда К ата рина ундан хизматкорлар билан юмшоқроқ муома- лада бўлишни ёлвориб сўрабди. Кечки овқат келтирилганда Петручио ҳар бир та- омни танқид қилаверибди. Таом тагига олиб кетиб, ёмон пиширилганини, ейишга яроқсизлигини айтиб ёзғираверибди. Катарина таом да бундай кам чилик- ларни кўрмабди. Қолаверса, қорни ўлгудай оч. Бироқ Петручио уни тановул қилишга кўймабди. Йўқ, гўшт айниган, касал қилади, дея овқатни ерга отиб юбо- рибди. Катаринанинг тинка-м адори қуриб, йиғлагудек аҳволга келибди. Лекин ҳатто ухлашга ётганида ҳам эри уни дам олгани кўймабди. Петручио ётоқхонада- ги ҳар бир нарсадан айб топаверибди. Тўшак хотини нинг ухлаши учун яроқсизлигини айтиб чойшабларнй ерга ирғитибди. Туни билан бақириб-чақириб танқиД 38 қилаверганидан К атар и н а с и р ау х л ай олмабди. К ата рина буларнинг б ар ч аси ўзи ни н г т а ж а н г феълини да- волаш учун П етручио ту зган р е ж а н и н г бир қисм и эканлигини ф аҳм лам абди. Петручио муттасил ж ан- жаллашиб, в ай сай в ер ад и ган одам билан я ш а ш н ақа- дар оғир эк ан и н и қи зн и н г кўзига кўрсатм оқчи экан. Тез орада К атар и н а буни англаб етгач ўзининг ёмон хулқини тузатибди, бироқ у ш ан га қ ад ар у ўзини ж уда бахтсиз ҳис қилибди. Эртаси ку н и П етручио ў зи н и я н а ў ш ан д ай тута- верибди - ҳ а м и ш а х о ти н и га ў т а мулойим гапириб- ди, би р о қу н и н г ақволи н и б аттар та н г қилаверибди. Шунда қорн и ж у д а очган К а тар и н а х и зм атко р д ан бирон егулик олиб к е л и ш и н и ёлвориб сўрабди. Бирок, у турли баҳон алар қилиб, охирида хўж айи н и рухсат б ерм агун ча егулик олиб кела олмаслигини очиқ айтибди. - У менга очликдан ўлдириш учун уйланганми, нима бало? - сўрабди К атари н а ж аҳли чиқиб. - Отамнинг уйига келган тиланчиларга егулик берилган. Аммо мен, тиланиш ним алигини билмайдиган одам, гўштга зор бўлиб, уйқусизликдан силлам куриб ўтирибман. Туни билан Петручионинг бақириб-чақириш идан ухлаёлма- ДИМ. Менга энг алам қиладиган ж ойи - у ўзини булар нинг барчасини мени яхш и кўрганидан қилаётгандек тутиши бўляпти. - Ўша пайт Петручио қўлида гўшт тўла ликопча и лан хонага кириб келибди. - Қалайсан, азизим Кэйт? - сўрабди у. - Кўряпсан ми, сен ҳақингда қан чалик қайгуряпман. Мен ўзим сен учун егулик пиш ирдим. Катарина ж авоб қилмабди. - «Йўқ, раҳмат»ми? - сўрабди Петручио. - Нима, ҳеч гапинг йўқми? Балки егинг йўқдир? - Сўнг хизмат- Корга гўштни олиб кетиш ни буюрибди. ~ Йўқ! Йл/к;! У қолсин! - бақирибди очликдан ҳол сизланган Катарина. 39 - Ҳаттоки энг арзимас хизм ат ҳам раҳм ат билан тақ- дирланади. Шунинг учун сен гўш тга кўл тегизиш дан олдин менга раҳм ат ай ти ш и н г кер ак , - дебди Петру чио. - Сизга рақм ат, сэр, - дебди ачинарли алпозда Ка тарина. Шунда Петручио унга гўш тдан бир оз тановул қилиш га рухсат берибди. Лекин тановулни тугатма- сидан муғомбирлик билан: - Вас, етар! - деб, хи зм аткорга таом ни олиб кетиш - ни буюрибди. Сўнг у К атарина учун бую ртирган кийим ларни ти кувчи олиб келсин, деб одам ж ўнатибди. Тикувчи ке- либ К атаринага беж ирим телп акча кўрсатибди. - Қ анақа аж ойиб телп акча экан-а! - дебди Петру чио. - М ўъжазгина! Худди чақалоқникига ўхшайди! Кел, яхтттиси каттароғи н и кўрам из. - Менга каттароғи керакм ас! - бақириб юборибди бечора К атарина. - Бу ҳозир урф да, назокатли хоним- лар ш унақа телпакчалар кийиш ади. - Сен ҳам назокатли хоним бўлганингда ш унақаси- ни ки ясан, — дебди эри баттар унинг ж иғига тегиб. Download 0.64 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|