K berdimuratova

Integrativlik funktsiya. Jeke ilimler ta’repinen beriletug’in bilimler ha’r 11\ 11 bolg’anlig’i sebepli, olar bir pu’tin sistemag’a keltiriliwge mu’ta’j. Bolmasa /ertlewshi o’zinin’ ilimiy ja’ma’a’ttegi ornin amqlawda joytihwi mu’mkin.
Filosofiyamn’ smliq funktsiyasi tek basqa pa’nlerge tarqahp qoymastan, al >1 lilosofiyamn’ o’zine de qollamladi. Antikaliq da’wirden baslap ko’pshilik ilosofiar ta’repinen alg’a su’rilgen «barliq na’rseni gu’man astina qoytw kuek» printsipi o’mir su’rip turg’an bilimge ha’m sotsioma’deniy bahaliq- larg’a qatnasta kritikahq usildin’ a’hmiyetin ko’rsetedi. Olardin’ rawajlamwinda nil funktsiya dogmahhqqa qarsi qaratilg’an roldi atqaradi. Bul jerde unamh ’hmiyetke tek g’ana dialektikahq biykarlawg’a tiykarlang’an konstruktivlik [.hi g’ana iye boliwi mu’mkin.
Aksiologiyahq funktsiya (grek so’zi—bahahq) belgili bir bahaliqlarg’a i.ij’.’darlamwda ko’rinedi.Qa’legen filosofiyaliq sistema izertlenilip atirg’an ihcktti ha’r qiyli bahahqlar (sotsialliq, a’dep-ikramliliq, estetikaliq, ideologiyaliq ..i b.) ko’zqarasinan bahalaw momentin o’z ishine qamtiydi. Bul funktsiya p'sirese ja’miyetlik rawajlamwdm’ o’tiw da’wirlerinde go’ne bahahqlardan inn saqlap qalip, al neni biykarlaw kerek degen soraw, yag’niy alg’a ilgerilew John tan’law problemasi turg’anda ayqin ko’riniske iye boladi.
Filosofiyamn’ sotsialliq funktsiyasi o’zinin’ mazmunma qaray ko’p qirh tulip Ja’miyetlik turmistin’ ha’r qiyli aspektlerin o’z ishine qamtiydi. Filosofiya ill biri menen baylamsli bolg’an eki ma’seleni—sotsialliq bolnnsti tu’sindiriwdi j.i'ne onin’ materialhq ha’m ma’nawiy o’zgeriwine ta’sirin tiygiziwdi iske u liradi. Bul jerde ja’miyetlik turmista sotsialliq o’zgerisler, reformalar o’zgeshe
hmiyetke ha’m bahaliqqa iye ekenligin umitpawimiz kerek. Sol sebepli _nolsialliq du’nyani o’zgertpey turip, da’slep от jaqsilap tu’sindiriwimiz tiyis. Adainzat ja’miyetinin’ integratsiyalamwimn’ ken’ ko’lemlilik kontseptsiyalann •Irp shig’iwda filosofiyag’a o’zgeshe status berilgen. Onin’ waziypasi ja’ma’a’tlik luqsctlerdi qa’li plestiriwge ha’m tu’siniwge ja’rdem beriw ha’m olarg’a
«Bizin’ oylawimiz haqiyqiy du’nyani biliw mu’mkinshiligine iye me?»M «Oyimizda qorshag’an du’nya haqqinda shinliqqa iye bola alamiz ba? «Haqiyqatliqti duris sa’wlelendiriw mu’mkinshiligine iyemiz be?” Bu teoriyaliq-biliwlik, gnoseologiyaliq sorawlar filosofiardi agnostiklerge (agnostit sizm grek so’zi, «a»—biykarlaw, «gnosis» — bilim degendi an’latip, du’nyan biliw mu’mkinshiligin biykarlawshi ta’limat bolip tabiladi), yag’niy du’nyani onin’ qubihslarm haqiyqiy biliw mu’mkinshiligin biykarlaytug’in oyshillarg’j ha’m adamnm’ biliw mu’mkinshiliklerine gu’manlanbaytug’in, na’rselerdin tiykarin aship beriw uqiplilig’m adamda moyinlaytug’m oyshillarg’a bo’ledi Ekinshi pozitsiyam gnoseologiyaliq optimizm dcp atawimizg’a boladi.
Biliw teoriyasinda empirikahq ha’m ratsionalliq bag’darlar qa’lipleskem Empirizmnin’ ta’repdarlari (empirizm grek so’zi, «ta’jiriybe» degendi an’latadi) bilimnin’ birden-bir deregi retinde seziwlik biliwge tiykarlang’an ta’jiriybeni alip qaraydi, teoriyaliq oylawdm’ aktiv rolin jetkilikli da’rejede moyinlamaydi. Ratsionalizm (latm so’zi, «aqil» degendi an’latadi) ta’repdarlan biliw protsesin- de abstraktlik oylawdm’ rolin absolyutlestiredi, seziwlik biliwdin’, eksperiment, baqlaw, ta’jiriybenin’ rolin tolig’i menen moyinlamaydi. Bul berilgen eki qatnas ta adamnin’ biliwlik iskerliginin’ bir biri menen baylamsli bolg’an eki ta’repin tu’sindiriwde, bahalawda bir ta’replemelik shekleniwshilikke iye.
Bularg’a qosimsha adamnin’ biliwlik mu’mkinshiliklerin sheklengenlik xarakterge iye dewshi ag’imlar da bar. Olardin’ pikirinshe, adam oyi, aqili bolmistin’ tiykann tu’siniw uqiphhg’ina iye emes, olar ratsionalliq biliwge aqildan u’stin tunwshi—instinkt, intuitsiya siyaqli biliwdin’ «joqari» usillarin qarsi qoyadi.
Biliw teoriyasi «adam—du’nya» qatnasin biliwdin’ subekti ha’m obekti arasindag’i qatnas dep tu’sindiredi. 01 seziwlik ha’m ratsionalliqtin’ arasindag’i baylamsti biliwlik protsestin’ eki ta’repi retinde alip qarap, shinliq ha’m onin’ o’lshemleri problemasin izertleydi. Bul ma’seleler du’nyag’a ko’zqarasliq ma’se- lelcr siyaqli arnawli ilimler ta’repinen u’yrenilmeydi, olar filosofiyaliq ma’sele­ler bolip, olardi izertlew arqali filosofiya gnoseologiyaliq funktsiyani atqaradi.
Du’nyani filosofiyaliq tu’siniw «Adamdi qorshag’an du’nya, na’rseler, qubihslar tinishiiq hahnda tur ma yaki du’nya o’zgere me, rawajlana ma, bir haldan ekinshi halg’a o’te me?» degen sorawlardin’ sheshiliwin talap etedi. Antikaliq filosofiyada bul qoyilg’an sorawlarg’a berilgen juwaplar filosofiardi
erisiwde ja’ma’a'tlik ha’reketlerdi sho’lkemlestiriwge ku'shlerdi bag'dari bolip tabiladi. Bui jerde filosofiyaliq kontseptsiyamn’ o’mirshen’ boliw da’reji omn’ ha’r bir adam, individ ushin o’mirdi bekkemlewshi roldi atqanwi men^ gumanistlik bahahqlardi qa'liplestiriwge ta’sirin tiygiziw menen, o’mirdi unamh mazmum ha’m maqsetin bekkemlew menen baylanisli. Solay eti filosofiya ja’miyettin^- turaqsiz rawajlamw basqishlarinda adammn’ jasq «shcgarahq jag’dayda», bolmis ha’m bolmasliqtin’ arasinda turg’an waqitl adamg’a ja’rdem beredi ha’m ha’r bir adam o’z john tan’laydi.