Кафедраси алимжонова Ж. И

 
Шликерли массани тайёрлаш. Чинни-фаянс буюмларини гипсли 
қолипларда қуйиш учун суюқ масса яъни шликер тайёрланади. Шликерларга 
қуйидаги талаблар қўйидагича: 
1) шликернинг оқувчанлиги унинг қувурлар бўйича енгил 
харакатланишини ва гипс қолипларини тўлиқ тўлдиришини таъминлаши 
лозим; 
2) сувнинг миқдори мумкин қадар кам бўлиши керак (чинни учун 32-
39%, фаянс учун 29-36%); 
3) шликер барқарор бўлиб, унда материалнинг чўкиб қолиши рухсат 
этилмайди; 
4) шликер ўз сувини гипс қолипларига тезда бера олиши керак, яъни 
унинг фильтрлаш қобилияти юқори бўлиши керак. 
Суюқ шликер массаси икки хил усулда: пресслаш ва нопресслаш 
усулида тайёрланади. 
Пресслаш усулида фильтрпрессдан чиққан коржлар парракли 
аралаштиргичларда ёйилтирилади, кейин 016 сонли (1480 тешик

см
2
) элакдан 
ўтказилиб, электр сепараторлари ёрдамида тозаланади ва йиғма 

---

46 
аралаштиргичларга солиниб, 48 соат давомида доимий равишда 
аралаштирилади. Лозим бўлган ҳолларда шликер вакуумланади.
Нопресслаш усулида эса шликерни тайёрлаш учун золдирли тегирмонга 
тошсимон материаллар, сув, электролитлар солиниб 3-6 соат майдаланилади,
уларга тупроқ материаллари қўшилиб, майдалаш яна 2-5 соат давом 
эттирилади. Шликер 10000 тешик

см
2
ли элакда 2% гача қолдиқ қолгунга 
қадар майдаланганидан сўнг, аралаштиргичга тўкилиб, у ерада пишитилади 
ва буюмларни қуйишга юборилади, қуйишдан аввал шликер 1-3 сутка 
давомида сақланса, яъни пишитилса, яхши натижа беради. 
Шликернинг оқувчанлигини ошириш мақсадида ва сувнинг миқдорини 
камайтириш учун унинг таркибига электролитлар (суюқ шиша билан натрий 
учполифосфат) қўшилади. Шликернинг намлигини пасайтириш ва ярим 
тайёр маҳсулотнинг мустаҳ-камлигини ошириш мақсадида 0,1-0,5% 
миқдорда КМЦ эритмаси ва ЮАМлар қўшилади. 
Шликернинг оқувчанлигини аниқлаш. Оқувчанлик миқдорий жиҳатдан 
қовушқоқликнинг тескари қийматига тенгдир. Керамик суспензиялар учун 
шартли қовушқоқлик деган кўрсаткич мавжуд бўлиб, у маълум ҳажмдаги 
шликерни берилган диаметрдаги тирқиш орқали оқиб ўтиши учун 
сарфланадиган вақтни билдиради. Нисбий қовушқоқлик деб бир хил 
шароитда шликернинг оқиб ўтиш вақтини худди шу ҳажмдаги сувнинг оқиб 
ўтиш вақтига бўлган нисбатига айтилади, у Энглер градусида (
о
Е) 
ифодаланади.
Шликерни оқиб ўтиш вақти орқали қовушқоқликга таъриф бериш 
суюқликнинг қовушқоқлиги билан уни тор қувур орқали ўтиш тезлиги 
орасида тескари боғланишнинг мавжудлиги сабабли амалга оширилади. Бу 
Пуазейл қонуни орқали ифодаланади: