Касб-ќунар коллежлари талабалари учун


Download 1.75 Mb.
Pdf ko'rish
bet105/114
Sana21.10.2023
Hajmi1.75 Mb.
#1714780
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   114
Bog'liq
ХОМ АШЁ

Назорат саволлари 
 
1. «Хом ашѐларни œзаро алмашинуви» ибораси нимани англатади? 
2. Хом ашѐларнинг œзаро алмашинуви šоидалари нимага асосланган? 


209 
3. Сут маќсулотлари бир-бирови билан šандай нисбатларда алмаштирилади? 
4. Ёё маќсулотлари бир-бирови билан šандай алмаштирилади? 
5. Тухум маќсулотлари бир-бирови билан šандай алмаштирилади? 
6. Бошšа хом ашѐлар бир-бирови билан šандай алмаштирилади? 
XVI-боб. НОН, МАКАРОН ВА ŠАНДОЛАТ МАЌСУЛОТЛАРИ 
ИШЛАБ ЧИŠАРИШ КОРХОНАЛАРИДА ХОМ АШЁНИ 
САŠЛАШ ВА ТАЙЁРЛАШ 
 
1-§. УННИ САŠЛАШ ВА ИШЛАБ ЧИŠАРИШГА ТАЙЁРЛАШ 
Нон ва макарон маќсулотлари ишлаб чиšаришда ун асосий хом ашѐ 
ќисобланади. Кœпгина унли šандолат маќсулотлари рецептурасида ќам ун 
асосий œринни эгаллайди. 
Унни саšлаш. Тегирмондан олиб келинган ун, унинг захирасини (нон-
войлик корхоналари учун етти суткалик захира) таъминловчи алоќида 
омборхоналарда саšланади. Бундай захира œз ваšтида уннинг сифатини 
текшириб, ишлаб чиšаришга тайѐрлаш имкониятини беради. Šулай 
шароитларда саšланган уннинг хоссалари яхшиланади. 
Корхоналарига ун алоќида партияларда (туркумларда) олиб келинади. 
Партия - бу бир ваšтда тайѐрланган ва бир ќужжат ва сифат гувоќномаси билан 
келтирилган бир турдаги ва навдаги ун миšдоридир. Тегирмоннинг 
лабораториясида расмийлаштирилган сифат гувоќномасида (сертификатида) 
уннинг тури ва нави, ранги, тами, ќиди, кулдорлиги, клейковинасининг миš-
дори ва сифати, металл аралашмаларининг миšдори, намлиги ва бошšалар 
кœрсатилади. 
Ун партиясининг сифат гувоќномаси корхонанинг лабораториясига 
топширилади ва бу ерда уннинг айрим сифат кœрсаткичлари назорат учун 


210 
текширилади. Сифат гувоќномасидаги кœрсаткичлар билан корхона лабора-
ториясининг текшириш натижалари орасидаги фарš катта бœлган таšдир-да, 
бу фарšнинг юзага келиш сабабларига аниšлик киритиш маšсадида унни 
етказувчи ташкилотдан вакил чаšирилади. 
Корхоналарнинг кœпчилигида ќозир ун šопсиз усулда автоцистерналарда 
келтирилади ва унни šопсиз саšлаш омборларининг бункерларига (силосла-
рига) жойланади. Унни šопсиз саšлаш йœлга šœйилмаган корхоналарда, ун 
газламадан тикилган тоза šуруš šопларда ташилади ва саšланади. 
Ун šопсиз усулда очиš ѐки ѐпиš турдаги омборхоналарда саšланади. Ёпиš 
21Ŕрасм. Унни šопсиз усулда очиš турдаги омборхонада саšлаш схемаси 
1Ŕишлаб чиšариш силоси; 2Ŕќаво филтри; 3Ŕун œтказгич калити; 4Ŕ
оралиš сиёим; 5ŔДМ-100-2 автоматик тарози; 6Ŕэлакловчи машина;
7Ŕматоли филтр; 8Ŕжумрак; 9Ŕроторли таъминлагич; 10Ŕбункер;
11Ŕжумрак; 12Ŕолти йœлли калит; 13Ŕбункерларни аэрациялаш šувури; 
14 Ŕ компрессор; 15Ŕунни šопларда šабул šилиш мосламаси; 16Ŕ
шнек; 17Ŕќаво пуркагич; 18Ŕжумрак


211 
турдаги омборхоналар алоќида биноларда ѐки корхонанинг ишлаб чиšа-риш 
биносининг ичида жойлашган бœлиши мумкин. 
Ќозирги ваšтда ун бункерлари (силослари) бевосита корхона майдони-да
жойлашган очиš турдаги омборхоналарда саšлаш усули кенг тарšалган (21-
расм). Бундай омборхона одатдаги šурилиш биносига эга эмас. Ун силослари 
ќаво ѐёинларидан юšорисидан бостирма, ѐнларидан енгил šалšонлар билан 
ќимояланган. Очиš турдаги омборхоналарни šуриш анча арзонга тушади. 
Šопсиз усулда саšлаш учун ун омборхоналарга икки цистернали КŔ
1040-2Э ун ташувчи автомашиналарда олиб келинади. Цистерналарнинг 
умумий сиёими 14,5 м
3
ни, уннинг массаси эса 8 тоннани ташкил šилади. 
Цистерналардан ун автоматик равишда бœшатилади. Бунинг учун цистерна-
нинг пастки šисмида жойлашган šувурчага компрессордан 150 кПа босимга
эга сиšилган ќаво берилади. Šувурлар орšали ун-ќаво аралашмаси керакли
бункерга юборилади. Ќар бир уннинг нави учун алоќида (иложи бœлганда
иккити) бункер œрнатилади. Бункерга тушган аралашмадан ажралган ќаво
матоли филтр орšали ташšарига чиšарилади. Ун эса бункерга тушади. 
Ун катта идишларда саšланганда зичлашади, идишни бœшатишга тœс-
šинлик šилувчи тœпламлар ќосил šилади. Тœпланиб šолишига уннинг нам 
лиги, заррачаларнинг ѐпишиши, уннинг зичлиги, саšлаш давомийлиги таъсир
šилади. Уннинг намлиги šанчалик юšори бœлса, оšувчанлиги шунчалик паст 
бœлади. Унни зичлиги ва саšлаш муддатининг давомийлиги тœплам ќосил 
šилишни кучайтиради. Навли ун навсиз унга šараганда турёунроš тœпламлар 
ќосил šилади. Уннинг бœшатилишини тезлаштириш учун силос конуссимон 
тубининг ташšарисидан тебратувчилар œрнатилади ѐки силоснинг туби 
сиšилган ќаво ѐрдамида аэроацияланади. 
Омборхона сиёимларидан унни элашга, œлчашга ва ишлаб чиšариш бун-
керларига ташиш нориялар, шнеклар ѐрдамида механик усулда ва аэрозол та-
шиш (аэрозолтранспорт) воситасида амалга оширилиши мумкин. 


212 
Унни аэрозолташиш воситасида ташиш устунликка эга бœлиб, у унни 
ќаво билан тœйинтириб šиздиради ва етилишини тезлаштиради. Унни йœšо-
тилиши камаяди ва нормал санитарик шароит яратилади. 
Унни šопларда саšлаш омборларида ун 
солинган šоплар полдан 15 см баланд-ликда 
ѐёоч тагдонларда учталик ѐки бешта-лик 
усулида терилади (22-расм). Тагдонлар-ни
бир-бирига зичлаб штабел шакли ќосил 
šилинади. Ун штабел шаклида баландлиги 
8...12 šатордан кœп бœлмаган ќолда тахла-
нади. Штабелни узунлиги ва эни 12 м дан 
ошмаслиги лозим. Девордан штабелгача 
масофа 0,5 м дан, штабеллар орасидаги- 
масофа - 0,75 м дан кам бœлмаслиги керак. 
Ун омборларининг ќолатига šуйидаги 
санитарик талаблар šœйилади. Омборхона-
лар биноси šуруš ва шамоллатиладиган, ќавонинг нисбий намлиги 75 % дан 
юšори бœлмаслиги керак. Ёпиš омборхоналарда šиш ваšтида ќавонинг ќарорати 
10 °С дан паст бœлмаслиги, деворлар ва поллар силлиš бœлиши лозим.
Уннинг омборхона зараркунандалари билан зарарланиши ва кемирувчилар 
пайдо бœлишини олдини олиш керак. Уннинг асосий зараркунандалари 23Ŕ
расмда тасвирланган. 
Ун зараркунандаларини ривожланишини олдини олиш учун доимий про-
филактик чоралар кœрилади. Бунинг учун уннинг чангланишига йœл šœй-
маслик, бœш šоплар ва чиšиндиларни алоќида хоналарга саšлаш, пол ва де-
ворлардаги тешикларни суваб šœйиш, вентиляцион каналларни тœр билан 
œраш, очиладиган люклар, šопšоšларни зичлаш каби чоралар амалга 
оширилади. Мœлжалланган муддатда жиќозлар ва хоналарни ун чангидан ва 
чиšиндилардан тозалаш муќим аќамиятга эга. Жиќозлар ва хоналар ѐз 
22Ŕрасм. Ун солинган šопларни 
тахлаш усуллари 
аŔучталик; б-бешталик
 


213 
мавсумида 10...15 кунда, šиш пайтида 15...20 кунда бир маротаба синчиклаб 
тозаланаши лозим. Бункер ва силослар эса ќар ойга бир марта тозаланади. 
Зараркунадалар ва кемирувчиларни ривожланишини олдини олиш билан 
бир šаторда уларни барќам šилиш чоралари ќам кœрилади. Заракунундаларни 
йœšотиш учун омборхоналада дезинсекция, кемирувчиларни йœš šилиш учун - 
дератизация тадбирлари амалга оширилади. Бу тадбирлар махсус ташкилот-лар 
томонидан тасдиšланган йœриšномалар асосида бажарилади. Бундан ол-дин 
омборхона тœлиš ундан бœшатилади. Дезинсекция ва дератизация œтка-
зилгандан сœнг хоналар яхши шамоллатилади ва тозаланади. 

Download 1.75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling