Kasbiy ta ‟ lim metodologiyasi

Kasb ta‟limining amaliy o„qitish metodlari 
Amaliy metod deganda o„quv materialini mashqlar, mustaqil topshiriqlar, 
amaliy va laboratoriya ishlari asosida o„zlashtirishning shakllari tushuniladi. Ishlab 
chiqarish ta‟limida bu metodga ish usullari, mehnat operatsiyalari, kompleks ishlar 
va vazifalari bajarishda mustaqillikni rivojlantirishga qaratilgan ishlar, trenajerga 
oid mashqlar, laboratoriya-amaliy ishlariga esa texnologik jarayonni boshqarish 
mashqlari kiradi. 
Mashqlar metodi- ko„nikma va malakalarini shakllantirish hamda 
mustahkamlash maqsadida muayyan harakatlarni ko„p marta takrorlashdir. Ishlab 
chiqarish ta‟limidagi mashqlarga asosan quyidagi talablar qo„yiladi, mashqlarni 
o„quvchilar ongli va maqsadga muvofiq yo„sinda bajarishlari; mashqlar 
metodikaga asoslanishi, tizimli, izchil, uzluksiz bo„lishi va takrorlanishi; 
o„quvchilarning ishdagi mustaqilligi muntazam rivojlanib borishi kerak.
Mashqlarni o„rganilayotgan barcha mehnat jarayonlari yuzasidan emas, balki 
o„quvchilarning o„zlashtirishi uchun ancha qiyin bo„lgan jarayonlarga nisbatangina 
tadbiq qilish maqsadga muvofiqdir. Bunday jarayonlarga arralash va qirqish, 
randalash va egovlash, parchinlash va kesish, dastaki asboblar bilan parmalash va 
rezba qirqish hamda metallga ishlov berish vaqtidagi ishlar, avtomobil, traktor va 
boshqa qishloq xo„jalik texnikasini boshqarish va hokazolarni kiritish mumkin. 
Mashqlar jarayonida mehnat va hunar usullarini bajarishning sifatli 
bo„lishiga, o„quvchilar faoliyatini sinchiklab nazorat qilishga etibor berish kerak. 
Mehnat va kasb usullari va jarayonlari o„zlashtirish maqsadida mashqlarni bajarish 

---

61 
sohasida o„z-o„zini nazorat qilish uchun qaytish aloqasi prinsipiga ta‟sir qiladigan 
uncha murakkab bo„lmagan xilma-xil moslamalardan: to„g„rilagich, andazalar, 
asboblar, ularga montaj qilingan datchiklardan, asboblar va xarakatlarni 
muvofiqlashtirishga doir moslamalardan, avtomobil, traktorni boshqarish va 
xaydash qoidalarini o„rganishda trenajerlardan foydalanish katta rol o„ynaydi. 
Mashqlar jarayonida yuqorida sanab o„tilgan texnik vositalarni qo„llash 
talabalarga mehnat xarakatlarini bajarishdagi ko„pgina xatolardan xalos bo„lishga 
imkon beradi. Kasb usullarini bajarish uchun sarflanadigan vaqtni qisqartirish va 
ish sifatini oshirishga yordam beradi. Lekin bu vositalardan uzoq vaqt foydalanish 
foyda o„rniga zarar etkazishi mumkin. Ular mehnat va kasb usullarini egallash 
vaqtida o„ziga xos mo„ljal rolini o„ynaydi, shuning uchun ham ulardan mehnat va 
kasb ta‟limining dastlabki bosqichlaridagina foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
Mehnat va kasb usullariga oid mashqlarni bajarish vaqtida quyidagi talablarga 
rioya qilish lozim: 
1. O„quv-moddiy sharoitlar yaratilgan bo„lishi (yaxshi ishlaydigan asbob-
uskunalar, moslamalar va trenajyorlarning mavjud bo„lishi). 
2. Mehnat va kasb usullarining yorqin va qulay ko„rsatilishini hamda talabalarning 
bu usullarni to„g„ri va to„liq o„zlashtirishini ta‟minlash. 
3. Bevosita kuzatish va nazorat qiladigan qurilmalardan foydalanish yo„li bilan 
mehnat xarakatlarini mustaqil nazorat qilish vazifasini amalga oshirish uchun 
yo„l-yo„riqlar berish. 
4. O„quvchilarning mehnat va kasb usullarida yo„l qo„yadigan kamchiliklarga 
tezda barham berish yo„llari o„ylangan bo„lishi kerak. 
ICHT jarayonida trenirovkali, ishlab chiqarish, ishchi va maxsus mashqlarni 
tashkil qilish mumkin. YA‟ni,