Kbk: 84(Ros-Rus)
Download 1.67 Mb. Pdf ko'rish
|
Taras Bulba
|
20
Nikolay Gogol mollarini yashirar edilar. Talabalarga ko‘z-quloq bo‘lib turish vazifasi bo‘lgan xalfalar ning shalvari- dagi cho‘ntagi shu qadar chuqur ediki, mabodo biror do‘kondor xotin bexabar qolsa, uning butun do‘koni jo bo‘lardi. Bu madrasa tala balari alohi- da bir toifa edi. Polyak va rus asilzodalari orasiga ularni kirgizmas edilar. Hokim Adam Kisel, garchi o‘zi madrasaga homiylik qilsa ham, talabalarni odamlarga qo‘shmay, «qattiqroq ushlanglar» deb buyurar edi. Biroq uning bu xil buyrug‘iga ehtiyoj yo‘q edi, chunki rektor va professor rohiblar dar- ra va novdani ayamas, peshqadam xalfa bosh- liqlar aksari ma’ruzachilarning buyruqlari bilan talabalarni shunday savalar edilarki, ular bir necha haftagacha qashinib yurar edilar. Ularning aksarisiga bu kaltak qalampirlik araqdan andak- kina achchiqroq ko‘rinar edi, xolos. Ba’zilari bu xil kaltakdan bezor bo‘lib, yo‘l bilsalar va yo‘lda qo‘lga tushmasalar, Zaporojyеga qochib ketar edilar. Ostap Bulba mantiq, hatto aqoyid ilmini ixlos bilan o‘qishga harakat qilgan bo‘lsa ham, baribir darradan sira qutulolmadi. Bu hollar un- ing tabiatini dag‘allashtirib, badjahl qilishi tabiiy edi. Ostap hamisha eng yaxshi jo‘ralardan his- oblanar edi. Yomon yo‘lga yurganda, birovning bog‘iga o‘g‘irlikka tushganda bosh bo‘lmas, lekin mullavachchalardan bitta-yarimtasi birorta ish boshlaguday bo‘lsa, hammadan avval uning yo- niga kelib qo‘shilar, ammo sheriklariga hech ma- hal nomardlik qilmas edi, har qancha kaltaklasa- lar ham sirni aytmas edi. U jang va o‘yin-kulgi, sho‘xlikdan boshqa narsaga e’tibor bermas; teng- doshlariga aslo qalloblik qilmas, ko‘ngli ochiq edi. U shunday shafqatli, yaxshi yigit ediki, bunday 21 Taras Bulba fazilat faqat o‘sha zamonda va shunday odam ta- biatida bo‘lishi mumkin edi. Sho‘rlik onasining ko‘zyoshlari uning ko‘nglini buzgan, faqat shugi- na uning boshini xam qila olar edi. Ukasi Andriy bir muncha g‘ayratli va zehni o‘tkirroq edi. Og‘ir tabiatli, irodasi kuchli kishilar odatda qiynalib o‘qiydi, lekin Andriy qiynalmas- dan havas bilan o‘qidi; akasidan ko‘ra uddabu- ro edi. Ko‘pincha xavf-xatarli ishlarda boshqa- larga bosh bo‘lar, gohida farosatlilik qilib qolar, akasi Ostap bo‘lsa hech bir bo‘yin tovlamasdan egnini yechib, indamay yotardi va o‘la qolsa uzr so‘ramasdi. Andriyda ham dilovarlik havasi katta edi-yu, lekin bu bilan birga ko‘ngli boshqa his- siyotlardan ham xoli emas edi. O‘n sakkiz yosh- dan o‘tgach, yuragiga ishq-muhabbat o‘ti tushdi. Ayol uning sho‘x xayolini ko‘proq mashg‘ul qila boshladi. Falsafiy munozaralarni tinglab o‘tirgan chog‘larida ham qora ko‘zli tannoz, muloyim xo- tinning siymosi har dam xayolidan o‘tib turardi. Selkillab turgan oppoq siynasi, yumshoq mulo- yim bilaklari ko‘z oldidan o‘taverar; ayol kishi- ning jozibali badaniga tegib turgan ko‘ylaklari- ning o‘ziyoq unda allaqanday hirslarni qo‘zg‘atar edi. Ko‘nglidagi bu yigitlik hirslarini sheriklari- dan yashirar, chunki u zamonlarda jangga kir- masdan avval xotin va ishq-muhabbat xayoliga tushmoq kazak yigitga or-nomus hisoblanar- di. So‘nggi yillarda u jo‘ralarining sho‘xliklariga kamroq aralashar, ko‘proq Kiyevning olchazor chorbog‘larida, xilvat yerlarda, ko‘chaga qaragan va kishining havasini keltiradigan pastak-pastak uylar orasida o‘zi tanho izg‘ib yurardi. Gohida hozir eski Kiyevning malorossiya va polyak dvor- 22 Nikolay Gogol yanlari turgan uylari serhasham boylar mahal- lasiga ham kelar edi. Bir kun u xayoli parishon ketayotganida bir polyak boyining aravasi uni bosib ketayozdi; shunda o‘rindiqda o‘tirgan shop mo‘ylov aravakash qamchin bilan uni boplab sol- di. Talabaning achchig‘i chiqib, qamchin alamiga chidolmay, zabardast qo‘li bilan aravaning orqa g‘ildiragidan ushlab to‘xtatdi. Aravakash o‘zidan qo‘rqib, otlarni qamchilagan edi, otlar sapchib ketdi; yaxshiki, Andriy qo‘lini tortib oldi, lekin yuzi bilan loyga yiqilib tushdi. Allakim xaxolab, kulib yubordi. Boshini ko‘tarib, alanglab qarashi bilan deraza yonida turgan misli ko‘rilmagan bir nozaninga ko‘zi tushdi. Uning shahlo ko‘zi, oq yuzi ertalabki oftobning shu’lasida tovlanib tu- rardi. Qiz astoydil xaxolab kular, kulish husniga husn qo‘shar edi. Andriy shoshib qoldi. Sarosi- malanib qizga qarab, yuzidan loyini artmoqchi bo‘lib, butun yuziga surtib yubordi. Bu go‘zal kim bo‘lsaykin? U darvoza orqasida do‘mbira chalib turgan yosh yigit atrofida turgan birtalay yasangan xizmatkorlardan so‘rab, qizning kim- ligini bilmoqchi bo‘lgan edi, uning loy chaplan- gan yuzini ko‘rib, ular ham kulib yubordilar. Ni- hoyat surishtirib bilsa, bu go‘zal Koven shahar hokimining qizi bo‘lib, bu yerga bir necha kunlik mehmon ekan. Andriy ertasigayoq, kechasi mul- lavachchalarga xos bo‘lgan jasorat bilan devor- dan oshib bog‘ga tushdi, keyin shoxlari uyning tomiga osilib turgan daraxtdan tomga chiqdi; ke- yin mo‘ridan tushib, to‘ppa-to‘g‘ri qiz yotadigan uyga kirdi. Qiz sham oldida o‘tirib qulog‘idagi qimmatbaho isirg‘asini olmoqda edi. Sohibjamol polyak qizi tanimagan odamga ko‘zi tushishi bi- |
