Keselliktiń kelip shiǵiwinda uzatiwshi faktor xizmet etedi, kesellik deregi bolsa bakteriyalar, viruslar, rikkeciyalar, ápiwayi haywanlar esaplanadi

Salmonellyozlar – salmonellalar shaqiratuǵin, polietiologik zooantroponoz toksik infeksion kesellikler.
Bul keselliktiń adamlarda ushirawin, oniń ózine tán belgilerin hám ol tiykarinan gósh hám gósh ónimlerinen adamlarǵa juǵiwin 1888- jilda Gartner toliq táriyplep bergen. Salmonellardiń 2200 artiq serologik tu’ri aniqlanǵan, solardan 200 serotipi O‘zbekiston, Qazaqistan, Qirg‘izistan hám qońsi mámleketlerde aniqlanǵan. Keselliktiń tiykarǵi bólimin 40 tu’ri shaqiradi, bular 88% ti qurap, tómendegi tiykarǵi 6 tu’rleri bar.

S. typhimurium 60 %

S. enteritidis 20 %
S. cholera suis 4,5 %
S. clublin 3,5 %

Salmonella mikroskop astinda ushi domalaq, kelte tayaqsha formasinda kórinedi, pu’tkil ju’zesi qamshilar menen qaplanǵan. Olar mine usi qamshilari járdeminde háreketlenedi. Salmonellar bioximiyaliq qásiyeti hám antigenlik du’zilisine qarap, bir birinen pariqlanadi, qásiyetlerine muwapiq olar topar hám tu’rlerge bo‘linedi: Salmonellarda issiliqqa shidamli «O» antigen hám issiliq tásirinde tarqalip ketiwshi - H antigenler bar. Salmonella – sirtqi ortaliqqa ju’dá shidamli bolip, tómen temperaturada joqari konsentraciyali NaCl da qaynatiwda saqlanip qaladi, 0 ⁰ C muzlaǵanda 142 ku’nge shekem, -10 ⁰C temperaturada 115 ku’nge shekem jasaydi. Aziqliq ónimlerinen: duzlanǵan go‘shte 2-3 ay, su’tte 2-40 kun, kefirde 40 ku’nnen 10 ayǵa shekem, sarimayda 90 ku’n, tvorogta 65 ku’n, máyekte 3 hápte, miywelerde 3 hápte, nan hám nan ónimlerinde de uzaq waqit 15-20 ku’n saqlanip turadi. Xana temperaturasinda, awqatta oniń quramin ózgertpesten tez kóbeyedi. Salmonella spora payda etpeydi, soniń ushin qizdirǵanda 60 ⁰ C ta 1 saatta, 70 ⁰ C ta 15 minut, 75 ⁰ C ta 5 minut , 100 ⁰ C ta tez o‘ledi

Patogenezinde salmonella qozǵatiwshilari tiykarǵi kesellik qozdiriwshisi bolip, isheklerden mikroblar limfa jollari arqali qanǵa tu’sip, bakterimeyani shaqiradi. Salmonellardan ajiraliwshi endotoksin asqazan ishek trakti silekey qabatinda isiniw processin shaqiradi.Inkubacion dáwiri 6-20 saat, geyde 2 sutka boliwi mu’mkin.