Keselliktiń kelip shiǵiwinda uzatiwshi faktor xizmet etedi, kesellik deregi bolsa bakteriyalar, viruslar, rikkeciyalar, ápiwayi haywanlar esaplanadi

Nárestelerge tán tu’ri eń kishi jastaǵi náresteler isheklerine Clostridium botulinumniń sporalari menen ziyanlanǵan awqat tu’sip qaliwi aqibetinde ju’zege keledi hám olar u’lkenlerdegi awqat toksikozinan pariqli vegetativ formalarǵa aylanbaydi, bálki erkin formada isheklerge jaylasip aladi hám toksin islep shiǵara baslaydi. Klinik jaqtan kesellik tosattan ish qatiwi (qabziyat), ishteydiń joǵaliwi, silekey ajiralip shiǵiwiniń ku’sheyiwi, háreket reaksiyalariniń páseyiwi sipatinda sáwlelenedi. Botulizm diagnozi balanińdáretinde botuloksindi salistirip ajiratip aliw menen tasdiyqlanadi.
Botulizmnińjarali formasi ju’dá kem ushraydi hám jaraǵa klostridiyalardiń tu’siwimenen baylanisli boladi. Jaraǵa tu’sken klostridiyalar islep shiǵarip atirǵan botulotoksin organizmgeuliwma tásir ko‘rsetip, specifik simptomatika payda qiladi.
Rawajlaniw mexanizmi aniqlanbaǵan botulizm kesellengenlerdiń ajiralmalarinda botulotoksinniń tipik klinik formasiniń barliǵina salistirilip aniqlanadi hám Clostridium botulinumniń juǵiw jollari hám faktorlar aniq emesliginshe qalǵaninda qayd etiledi. Bunday jaǵday qabil etilgen awqatta kóp muǵdarda klostridiyalar barliǵi menen baylanisli emes, keselliktiń ózi insanda disbakterioz barliǵi sebepli de oniń isheginde Clostridium botulinum ornasip aliniwi (máselen, uzaq waqit dawaminda antibiotik dáriler menen emlengende ) ju’zege keledi dep shámalanadi.
Botulizmdi emlewdi “botulizm gu’mani bar” degen diagnoz qoyiliwdan-aq baslaw kerek boladi. Jábirkeshlerdiń vena tamirina polivalentli botulizmge qarsi sivortkaniń anafilaktik reaksiyalariniń aldin aliw ko‘rsetpelerine qatań boysinǵan halda kiritiw záru’r. Qozǵatiwshiniń tu’ri ornatilǵannan soń tán monovalentli sivortka qollaniladi. Sivortka menen emlew nátiyjesi (terapevtik effekt) alǵanǵa shekem qollaniladi. Profilaktika maqsetinde gu’man qilinǵan ónimdi qabil etkenlerge bir márte muskul ishine sivortka kiritiledi – bul toksikozdiń awir formasi payda boliwi itimalliǵin salmaqli dárejede páseytiredi.
Botulizmdegi laboratoriya diagnozi Clostridium botulinumniń tu’rin tezirek aniqlawǵa qaratilǵan. Usi maqsette kesellengenlerdiń materiallari (qani, asqazanniń juwilǵan suwi, dáreti) nan qozg‘atiwshi salistirilip ajiratiladi hám toksinniń barliǵi aniqlanadi. Toksindi aniqlaw passiv immunlestirilgen laboratoriya haywanlarin (aq tishqanlar)daǵi neytrallastiriw reaksiyalarinda 48 saatqa shekem ámelge asiriladi. Taza kulturani ajratip aliw 5 - 7 ku’nge soziladi hám o‘z mu’ddetine ko‘re klinik áhmiyetke iye emes. Awqat Clostridium botulinum menen ziyanlaniwiniń tiykarǵi joli klostridiyalardiń olardiń tabiiy tasiwshilari (ko‘birek haywanlar hám baliqlar) yaki jasaw ortaliǵi (topraq) nan ótiwi menen baylanisli. Go‘sh hám baliq shiyki ónimlerge islew beriw (tuwraw waqtindaǵi buziliwlar) nátiyjesinde yáki tasiw hám saqlaw waqtinda qopal sanitariya buziliwlari, topiraq penen pataslaniwlar aqibetinde pataslaniwi mu’mkin. Awqattiń Clostridium botulinum sporalari menen uriqlaniwiniń tiykarǵi mexanizmi de ósimlik aziq-awqat ónimleri (paliz ónimleri, ukrop, petrushkalar, zamarriqlar) menen baylanisli. Botulizm menen awiriwiniń salmaqli bólimi awqatlaniwda u’yde konservalanǵan yáki duzlanǵan ónimlerdi qabil etiw menen baylanisli. Olardiń qatarina germetik jabilǵan idistaǵi zamarriqli, góshli, baliqli hám ovoshli konservalar, sonday-aq kolbasalar, duzlanǵan baliqlar kiredi. Baliq ónimlerinde Clostridium botulinumniń ko‘birek E serotipi ushiraydi. A va V serotipleri tiykarinan ósimlik ónimleri hám go‘shli aziq-awqatlarda ushiraydi.
Botulizm menen awiriwdiń barliq hádiyseleri ónimdi konservalaw hám duzlaw qaǵiydalari buziliwi menen baylanisli. Bir tárepten, shiyki ónimlerge issiliq islewi beriliwinen aldin jaqsilap islew (juwiw hám qabiǵin tazalaw) berilmesligin hám barliq vegetativ mikroflora joǵaltiliwi ushin záru’r bolǵan issiliq islewi beriliwiniń záru’riy ko‘rsetkishlerine ámel qilinbaǵanliǵi, basqa tárepten, kislotaliliq jeterli bolmaǵan (pH 4,6 dan ko‘birek) halda ónimdi saqlawdiń anaerob sharayatlari (germetik idis) jaratilǵanligi. Konservalaw sanaati hám duzlanǵan ónimler islep shiǵariliwinda sanitariya qaǵiydalari hám texnologiyaliq kórsetpelerge qatań boysinilǵaninda klostridiyalardiń vegetativ formalari hám olardiń sporalari salmaqli muǵdarda toliq joǵaltiladi, sonday-aq, toksinler payda boliwina tosqinliq qiliwshi kislotali ortaliq jaratiladi.