Keselliktiń kelip shiǵiwinda uzatiwshi faktor xizmet etedi, kesellik deregi bolsa bakteriyalar, viruslar, rikkeciyalar, ápiwayi haywanlar esaplanadi

Awqattan záhárleniwden saqlaniw tiykarlari
Awqattan záhárleniw din tiykarǵi tabbirleri;
1.Kesel shaqiriwshi derekti shetletiw;
2.Awqat ónimlerindegi záhárleniw protsesin toqtatiw;
3.Awqat ónimlerinin mikroblardan záhárlenip qaliwina jol qoymaw;
4.záhárlengen awqat ónimlerin epidemiologic jaqtan qáwipli bolǵan mikroblardan shetletiw.
Záharleniwdin aldin aliw maqsetinde aziq awqat onimlerin tayarlaw dáwirinde ju’zege keliwi mumkin bolgan qáwipli faktorlarga jol qoymaw kerek.
Aziq awqat ónimlerinen záhárleniwde eń qáwipli derek haywan onimleri ham kesellik shaqiriwshi mikroblar esaplanadi.
Awqat onimlerin tayarlawdin hamme basqishlarinda sanitariya gigiena, veterenariya ham agranomiya qagiydalarina amel qiliw kerek.
Kesel haywanlar ham qus onimlerin isletiwden aldin,olardi veterenariya sanitariya xizmetshileri tekseriwi kerek. Eger onim gumanli bolsa ximiyaliq ham bakteriyalogik tekseriwden otiwi ushin labaratoriyaga jiberiledi.
Aziq awqattan záhárleniw,olardi tekseriw hám aldin aliw

Awqattan zaharleniw –mikroorganizmlerdin ayrim turleri tusken awqat toksikoinfeksiyalari,bakteriyal toksikozlar ,organic yaki anarganik tabiyatta zaharli zatlar tusken awqatti qabil qiliw natiyjesinde otkir ,xronik keselleniw tusiniledi.

Awqat ónimlerin tayarlaw, sqlaw, pisiriw ham qabil qiliw waqtinda sanitariya ham gigiena qaǵiydalarina boysinbasa , awqatqa har tu’rli mikriblar, viruslar , qurttiń máyekleri záharli ximiyaliq birikpeler tu’siwi mumkin, bul óz gezeginde organizmde hár tu’rli ózgerislerge há keselliklerge alip keliwi mu’mkin.
Awqattan zaharleniw belgileri ush tiykargi belgi; 1.uliwmaligi,2 .zaharlengen shaqslarda bir qiyli klinik ozgerisler boliwi. 3.zaharleniw belgileri derlik kopshilik zaharlengenlerde bir qiyli muddet ishinde mawsimge qarap baslanadi.
Nitrit ham nitrat birikpelerinen zaharleniw .Awqat onimleri quraminda nitro birikpeleri normadan asip ketiwi awqattan zaharleniwge sebep bolmaqta.Nitritler nitrit kislota duzlari esaplanadi. Olar aziq awqat sanaattinda ayrim onimlerge onin korinisi ham damin jaqsilaw maqsetinde qosiladi.Nitritlerdi kolbasa onimleri ham goshke qosilganda qan gemiglobini muskul toqimalarinin mioglobini menen nitro birikpeler payda boliwi sebepli rozivi renli boladi.Nitroza gemoglobin keyinirek boyalgan zat –gemaxromagenge aylanadi.Keselliktiń tarqaliwinda awil-xijaliq ónimleriniń de áhmiyeti u’lken. topiraqta ónimdi asiriw ushin normadan artiq azotli tógin berilgende paliz eginlerinde nitratlar , nitritler ham nitrozaminler muǵdari asadi.Nitritlerdi ósimlikler jaqsi ózlestiredi.Tógin tógilgen dalalarda egilgen kapustalarda nitrit muǵdari 34mg/kg, ridiskada 810 mg/kg ǵa shekem toplanǵani aniqlanǵan.
Organizmge suw hám aziq-awqat penen tu’sken nitrat, nitrit ham aminler asqazan shiresinde nitroz birikpeleri toplanǵanda ǵana haywanlarda qáwipli óspe barliǵin labaratoriya tekseriwlerinde aniqlap beredi.
Nitrozaminler- aminlerdin ekinshi reaksiyasi payda qilgan onimi esaplanadi,kanserogenlik qasiyetti korsetedi.Nitroza zminlerorganizmge tasir etiw qasiyeti iye. Kolbasa onimlerin tayarlawda qollanilatugin nitritler mugdari 0,003-0,005% ke kemeytiw usinis qilinadi.
Ishiletugin suw arqali metgemoglobinemiya aldin aliw ushin suw dereklerindegi zaharli nitratlar 1 litr suwda 10 mg mugdardan aspawi kerek . Nitroz birikpelerdiń tásirin kemeytriw ushin nitritti toplaw qásiyetine iye bolǵan eginlerge azotli tóginlerdi normada isletiw kerek.Ammiyakli selitrani paliz eginlerine saliw usinis etilmeydi.
Bunnan tisqari eginlerdi suwǵariw ushin paydalanilatuǵin suw dereklerinde de, nitroza birikpeleri kem boliwi kerek.
Ulkenler ushin bir ku’nlik qabil qilatuǵin paliz ónimleri quramindaǵI nitrat muǵdari 0,5mg/kg, nitrit 0,4 mg/kgnan aspawi kerek. Sol sebepli paliz ónimleriniń quramindaǵI nitrat muǵdari áweli labaratoriya jaǵdayinda tekserilip, keyin satiwǵa ruxsat etiledi.