Keselliktiń kelip shiǵiwinda uzatiwshi faktor xizmet etedi, kesellik deregi bolsa bakteriyalar, viruslar, rikkeciyalar, ápiwayi haywanlar esaplanadi

B-2. Belgili sharayatta záhárli zatlardan ziyanlaniw bólinedi:
2.1. Ósimlik ónimleri:
a) quraminda amigdalin tutqan ashshi dáneler(shabdali, alsha, badam h.t.b.),
b) quraminda fozin tutqan janǵaqlar (buka, tunga),
v) quraminda fain bar - ( loviya),
g) quraminda solonin tutqan (kartoshka)
2.2. Haywan ónimleri:
a) ayirim baliqlardiń bawiri, ikrasi hám su’ti (nalim, shuka, skumbriya),
b) midiyalar
v) bal (ayirim ziyanli ósimliklerden toplangan)
2.3.Ximiyaliq zatlar qaldiqlarinan záhárleniw:
a) pesticidler,
b) awqatqa isletiletuǵin qosimshalar (ruxsat etilmegen zatlar hám normadan artiqsha salinǵan zatlar)
v) u’skeneler, idislar, plyonkalar, , awir metall duzlari (qorg‘asin ,mis, cink)
V. Aniqlanbaǵan etiologiyali záhárleniw:
1) Alimentar paroksimal - toksik mioglobinuriya (Gaff keselligi).


Awqat toksikoinfeksiyalari.
Toksikoinfeksiyalar - o‘tkir, geyde ǵalabaliq keshetuǵin kesellik, quraminda kóp muǵdarda (105-106, ) tiri qozǵatiwshi hám oniń toksinlerin saqlaǵan awqatti qabil etiw nátiyjesinde kelip shiǵadi.
Awqat toksikoinfeksiyalarina tómendegi belgiler xarakterli:
1. Birden baslaniwi, inkubacion dáwiriniń qisqaligi (6-24 saat);
2. Kesellik penen bir waqitta kópshilik adamlardiń keselleniwi;
3. Keselliktiń sanitar qaǵiydalarin buziw nátiyjesinde ziyanlanǵan awqattan kelip shiǵiwi;
4. Territorial shegaralaniw.
5. Epidemik qawipli ónimlerdi qabillawdan aliniwi menen kesellikte toqtaydi.
6. Keselliktiń massaliq xarakterde ushrawi yaǵniy ziyanlanǵan awqat uliwma awqatlaniw yaki iri sawda kárxanalarinda satilǵanda kelip shiǵadi.
Toksikoinfeksiyalardi, ishek infeksiyalarinan ajiratiwshi tiykarǵI belgisi, bul ziyanlanǵan awqatti qabil etiwi nátiyjesinde kelip shiǵiwi.Qarin tifi, xolera, ishburiw infekciyasi organizmge kem muǵdarda tu’siwi nátiyjesindede kelip shiǵadi hám toksikoinfekciyalarǵa salistirǵanda joqari patogenlik qásiyetke iye.
Házirgi waqitta du’nya mámleketlerinde salmonellyozlar menen keselleniw (10 000 xaliqqa 35-40), bul ko‘rsetkish 2 jasqa shekem bolǵan balalar arasinda jánede joqari ortasha 300-350 di quraydi, oblast, qalada bunnanda joqariraq. Sonisi itibarli adamlardan, awil xojaliq haywanlarinan, quslardan hám átirap ortaliq predmetlerinen ajiratip alinip atirǵan salmonellardiń uliwma sani hám serologik variantlari jil sayin kóbeymekte (1975 jilǵa salistirǵanda 1990 jili 1-5 márte ko‘beygen). Keyingi jillarda salmonellyozlar tiykarinan 2 jasqa shekem bolǵan, balalar orinlarina qatnamaytuǵin balalardiń keselleniwi uliwma kesellengenlerdiń 60-65% sol basqa tuwri keledi.
Salmonellyoz adamlarda hám haywanlarda ushiraytuǵin kesellik. Oni salmonella ati menen atalatuǵin mayda, tayaqshasiman bakteriyalar keltirip shiǵaradi. Salmonellardi 1885 jil birinshi Amerika veterenar vrachlari Salmon hám Smit shoshqalarda tapqan.