Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

Ko’rish tolshqishig asab va suyak-muskul zurshqishi 
profilaktikasi. MRK va TSO talablariga butunlay javob beradigan 
kompyuterlarda ishlash jarayonida, ish joyining ergonomik parametrlariga 
rioya qiladigan va mexnat qilish xamda dam olish tug’ri tashkil etilganda 
xam foydalanuvchi ma`lum bir ko’rish, muskul toliqishini, fizik va asabiy 
noqulayliklarni boshdan kechiradi, profilaktika choralarini ko’rilmasa, ular 
kuchayishi mumkin. Profilaktika choralariga: ko’zlar, organizmning turli 
muskul guruxlari, asab, yurak-tomir, nafas olish tizimi faoliyatini 
rag’batlantirish, ishlash qobiliyatini va xarakatlanish faolligini oshirish 
uchun mashqlar majmuasi kiradi. 
Tibbiyot mutaxassislari va gigienachilar tomonidan ko’p miqdorda 
turli xildagi mashqlar ishlab chiqilgan. Ular N.I. Kosilina, A.P. 
Koltanovskiyning "Aqliy mexnat qiluvchilar uchun ishlab-chiqarish 
gimnastikasi" (M. Fizkultura va sport, 1983), mashxur oftalmolog 
professor G.G. Demirchoglyanning "Kompyuter va salomatlik" nomli 
kitoblarida o’zlarining ko’rish toliqishini relaksatsiyasi, EXM operatori 

---

522 
uchun maxsus mashqlar to’plamini tavsiya qiladilar. 
 Ko’rish toliqishini yuqotish va profilaktikasi bo’yicha 
tavsiyalar. Shaxsiy kopyuterdan foydalanuvchilarning ko’zni tez-tez 
qisishi, qichishi, sanchishi, yoshlanishi va boshqa shu kabi keng tarqalgan 
ko’z toliqishlari kerakli choralar ko’rmay ishlashni davom ettirganda 
yuzaga keladi. 
Shu masala yuzasidan ingliz olimasi M. Korbett qiziq 
ogoxlantirishni keltiradi: "Tsivilizatsiya bizlarni xatto oyoqarimizga 
qiladigan minimal e`tibor, ya`ni charchaganimizni xis qilib, birpas o’tirib 
yoki yotib olishdek narsadan ko’zlarimizni maxrum etdi. Ko’z toliqishini 
sezsamiz xam, ularni o’qish, kinofilm, televizor ko’rish, kompyuterda 
ishlash bilan kuchaytiramiz. Lekin shuni yodda tutish kerakki, bizning 
kaftlarimiz ko’zlarimizni Muhofazalash uchun ajoyib asbob vazifasini 
bajaradi. 
Bu erda gap quyidagi "palming" deb ataluvchi mashq tug’risida 
borayapti. Barmoqlarni birlashtirib, peshona markazida bir-birini ustiga 
qo’yish kerak, bunda kaftlar ko’z o’mizini yopib, nur tushishini butunlay 
berkitadi, shu bilan birga ko’z sovdasini ezmay, bemalol qovoqlari 
xarakatlanadi, natijada ko’z retseptorlarining kimyoviy tiklanishi, intensiv 
oqimdagi obrazlar tufayli muskul to’qimalarini bo’shashi yuz beradi. 
Ushbu sun`iy ko’rishni tutilishi ko’z muskullarini bo’shashini va qon 
aylanishini yaxshilash jarayonini tezlashtiruvchi eng yaxshi mashqlardan 
biri hisoblanadi. Ikki minutli palming ko’z to’rpardasining funktsional 
xossalarini tiklaydi. 
Albatta, displeylar bilan ishlashdan oldin, ko’zni gigiyenasi
va uni profilaktik nazorati uchun xar taraflama okulist
ko’rigidan o’tish, doimiy ravishda kamida yiliga bir marotaba bu 
tekshirishlarni qaytarish kerak. 
Sifatli yaxshi monitorlarda ishlash jarayonida, ish joyining 
ergonomik parametrlariga rioya qiladigan va mexnat qilish xamda dam 
olish to’g’ri tashkil etilganda xam foydalanuvchi ma`lum bir ko’rish, 
muskul toliqishini, fizik va asabiy noqulayliklarni boshdan kechirishi 
tufayli, displeyda ishlash vaqtini chegaralash darkordir. Bunday sharoitda 
dam 
olish 
vaqtini 
uzaytirish, 
yoki 
hisoblash 
texnikasidan 
foydalanilmaydigan ish faoliyatiga o’zgartirish kerak. 
Profilaktik choralar sifatida ko’z toliqishini pasaytirish, ko’z 
sovdasidagi qon aylanishini yaxshilash, ko’z xarakatini tiklovchi 
muskullarni bo’shashini ta`minlash maqsadida Sanitar qoidalarda katta 
eshdagi foydalanuvchilar uchun belgilangan tanaffuslarda, talabalarga esa 

---

523 
VDT va SHEXMda ishlaganda xar 20-25 minutdan so’ng boshqa jismoniy 
manshqlar bilan birgalikda ko’z mashqlarini xam bajarish tavsiya etiladi. 
Ko’rish noqulayliklari sezilganda bu mashqarni individual, mustaqil va 
belgilangan vaqtdan ilgari o’tkazish lozim. Quyida SanQvaM 2.2.2.542-96 
da tavsiya etilgan ko’z uchun mashqlar keltiriladi. Mashqlar o’girib, turib, 
ekrandan yuz o’girib, bajariladi. Nafasni bir tekisda olish kerak.