Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

Texnik sabablar. Stanoklar, ish qurollari, yordamchi vositalar 
harakatlanuvchi va yuk ko'taruvchi qismlarning konstruktiv kam-
chiliklari, mashina va mexanizmlarning ayrim qismlarining sinib yoki 
uzilib ketishi, texnologik jarayonlarning nomukammalligi, to'siq 
qurilmalari va saqlovchi vositalarining puxta ishlamasligi. 
Sanitar-gigienik sabablar. Ob-havo sharotining qoniqarsiz bo'lishi 
(havoning harorati, nisbiy namligi, harakat tezligi va bosimi, issiqlik 
ajrapib chiqishi) sanoat korxonalardagi havo muhitining changlanganligi, 
ish joylari, maydonlar va o'tish joylarning oqilona yoritilmaganligi, 
shovqin va titrashning mavjudligi, ishlab chiqarish xonalari va sanitar 
maishiy xonalarning yetarli emasligi hamda sanitar-gigienik talablarga 
javob bermasligi, shaxsiy gigiena talablariga rioya qilmaslik. 
Psixo-fiziologii sabablar. Ishchi psixologik rejimining buzilishi 
natijasida vujudga keladigan sabablar: oilaviy notinchlik, ish jamoalarida 
kelishmovchilik va h. k. 
Bu sabablar aniqdangandan keyin ish sharoitida ularning kelib 
chiqmasligini ta'minlovchi chora-tadbirlar kompleksi ishlab chiqilishi 
kerak. Bu chora-tadbirlarni amalga oshirish, ishlab chiqarish sharoitida 
baxtsiz hodisalarning butunlay yuqolishiga yoki asosan kamayishiga olib 

---

166 
kelishi kerak. 
 
 
 
 
 
 
 
 X.bob. ELEKTR XAVFSIZLIGI 
 
Elektr tokni insonga ta’sirini XVII asrni oxirgi choragida 
aniqlangan. Baland voltli elektrkimyo kuchlanishlarini manbaini 
xatarliligini birinchi bo’lib V.V.Petrov aniqlagan. Ishlab chiqarishdagi 
elektr jarohatlarini ancha keyin: 1863 yilda o’zgarmas va 1883 yilda 
o’zgaruvchan tokni ta’siri yozilgan. 
Sanoatda elektr energiyasidan keng qo’lamda foydalanish yo’lga 
qo’yilganligi sababli elektr toki tasirida ro’y berisi mumkin bo’lgan 
bahtsiz xodisalar va ulardan saqlanish muhim masalalar qatoriga kirib 
ormoqda. Elektr toki tasirining eng xavfli tomoni shundaki, bu xavfni 
oldinroq sezish imkoniyati yoq.
Shuning uchun ham elektr toki xavfiga qarshi tashkiliy va texnik 
chora-tadbirlar belgilas, to’siq vositalari bilan taminlash, shaxsiy va 
jamoa muhofaza tizimlarini o’rnatish nihoyatda muhim. 
Umuman elektr toki tasiri faqat birgina biologik tasir bilan 
chegaralanib qolmasdan, balki elektr yoi tasiri, magnit maydoni tasiri va 
statik elektr tasirlariga bo’linadiki, bularni bilish har bi kishi uchun kerakli 
va zaruriy malumotlar jumlasiga kiradi.