Alifatik uglevodorodlar. Benzin-erituvchi, o‘simlik moylari ishlab-chikarishda keng qullaniladi. Moy ekstraktsiya sanoatida ishlatiladigan benzin neftni krekinglab olingan mahsulot bo‘lib, u arzon, moylar yaxshi eriydi va qurilmalarga nisbatan neytral. Benzin suvda erimaydi. Tez portlovchi benzin bug‘larining past kontsentratsiyasi 1,2%, yuqori kontsentratsiyasi 7%. Benzin buglari havodan 2,7 marotiba og‘ir, shu sababdan ham ular polda va burchaklarda tuplanadi.
Geksan erituvchi, yengil uchuvchan suyuqlik, molekulyar massasi 86,2, 15,50C haroratdagi zichligi 663 kg/m, qaynash harorati 66,7–69,30C, tarkibida aromatik va tuyinmagan uglevodorodlar saqlamaydi.
Propan va butan – kelajakdagi erituvchi. Bu erituvchilarning uziga xos xususiyati shundaki ular 0,4 – 1,2 Mpa bosimda qullanilganda ekstraktsiya jarayoni 2-3 marta tezlashadi. Bu erituvchilar moy bilan birga kam miqdordagi boshka moddalarni ekstraktsiyalaydi.
Propan va butanni shrot tarkibidan bug‘latish harorati 25 0C dan 40 0C gacha.
Alifatik uglevodorodlarning xlorli birikmalari-bu erituvchilarga:
-dixloretan CN2Cl-CH2Cl
-trixloretan CNCl-CCl
- xloroform CNCl3
- to‘rtxlorli uglerod CCl4.
Bu birikmalar juda ham zaharli va agressiv bo‘lganligi uchun sanoat miqyosida ishlatilmaydi. Bu birikmalar juda ham kuchli erituvchi,ular yonmaydi.
Aromatik uglevodorodlar. Benzol molekulyar massasi 78.12 va qaynash harorati 80,20 0C bo‘lgan suyuqlik. O‘z-o‘zidan alangalanish harorati 580 0C.
Benzol suvda yaxshi erimaydi.100 g suvda 20 0C harorati 0.08 g benzol eriydi. Moylarni benzolni erishi xuddi benzindagidek. Benzol juda zaharli bo‘lganligi uchun sanoatda ishlatilmaydi. Benzol Xitoy xalq respublikasida moy olishda erituvchi sifatida ishlatiladi.
Alifatik keton, atseton CH3COCH3 - bu o‘ziga xos hidli suyuqlik. Molekulyar massasi 58.08 qaynash harorati 56 0C. o‘z-o‘zidan alangalanish harorati 500 0C. Atseton suvda yaxshi eriydi. Moylar atsetonda xuddi benzindagidek eriydi. Atsetonning o‘ziga xos xususiyati shundaki unda fosfatidlar erimaydi.
Etil spirti C2H5OH . Sifatli erituvchi sifatida ishlatilishini afzalligi shundagi, moy etil spirtida 120 0C da yaxshi eriydi va 16-240C ga sovitilganda spirt moydan ajraladi. Shu yo‘l bilan mistsellaga issiqlik ta‘sir etmasdan spirtni ajratib olish mumkin.
Spirt bilan ekstraktsiya qilganda moy bilan birga unga yo‘ldosh bo‘lgan(fosfatidlar, rang beruvchi va bosh) moddalar spirtdan ajralmaydi. Moydan ajratilgan spirt rektifiatsiyasiz ekstraktsiyalashda ishlatiladi. Qachonki spirtning kontsentratsiyasi 95 % dan kamaysa u rektifikatsiya qilinib keyin ekstraktsiyaga ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |