Кимевий технологиянинг жараёнлари ва қурилмалари фанидан ўқув қўлланма

Насосларнинг асосий параметрлари 
Hасослардан фойдаланиш иш унумдорлигини напор ва қувват каби 
катталиклар билан белгиланади. Hасоснинг вақт бирлиги ичида узатиб 
берадиган суюқлик миқдори иш унумдорлиги ёки сарфи дейилади. 
Hасоснинг масса бирлигига эга бўлган суюқликка берган солиштирма 
энергияси напор деб юритилади. Hасоснинг босими оқимнинг насосга кириш 
ва чикишидаги солиштирма энергиялари айирмасига тенг.

---

111 
Суюқликка энергия бериш учун сарфланган насоснинг фойдали қуввати 
N
ф
суюқлик сарфи миқдори 

·Q нинг солиштирма энергияга кўпайтирилганига 
тенг: 
gQH
N
Ф





QH
(5.1)
Hасоснинг ўқидаги қуввати фойдали қувватдан каттароқ бўлади. Чунки 
насосда энергиянинг бир қисми йўқолади. Энергиянинг йўқолиши насоснинг
ФИК 

н
билан белгиланади. Демак насоснинг ўқидаги қувват қуйидаги 
тенглама билан топилади. 
н
н
ф
e
gVH
N
N





(5.2) 
ФИК 
н

насосдаги қувватнинг нисбий йўқолишини насоснинг 
мукамаллигини ва уни ишлатишнинг арзонлигини ифодалайди, ҳамда 
қуйидаги кўпайтма орқали топилади: 
мех
Г
V
н







(5.3) 
бу ерда

v
- ҳажми Ф И К

г
- гидравлик Ф И К 

м
- механик Ф И К 
Ҳажмий ФИК насоснинг ҳақиқий иш унумдорлигининг назарий иш 
унумдорлигига нисбатига тенг бўлиб, насос конструкциясининг зич бўлмаган 
жойларидан сизиб чиққан суюқликнинг миқдорини белгилайди. 
Гидравлик ФИК насос суюқликнинг насосдан ўтишида гидравлик ва
маҳаллий қаршиликларни енгиш учун сарф бўлган напорнинг йўқолишини
ифодалайди. 
Механик ФИК насос механизмларидаги ишқаланишни енгишга 
сарфланган қувватнинг йўқолишини белгилайди. 

---

112 
Двигатель истеъмол қиладиган қувват насос ўқидаги қувватдан 
ортиқроқ бўлади, чунки қувватнинг бир қисми электр двигателнинг ўқида ва 
электр двигателда механик энергия насосга берилаётганда сарф бўлади, яъни:
дв
у
дв
дв
N










н
ф
y
e
N
N
(5.4) 
Кўпайтма 

н
, 

y
, 

дв 
насос қурилмасининг тўла ФИК деб юритилади ва 

 
билан белгиланади. Hасос қурилмаларини ўрнатиш учун зарур бўлган қувват 
қуйидагига тенг: 
N
н
 = 

 N
дв
(5.4а) 
бу ерда: 

- қувватнинг запас коэффициенти, бу коэффициентнинг қиймати 
двигателнинг номинал қувватига нисбатан топилади