Kimyo laboratoriyasida xavfsizlik qoidalari
Erigan moddaning ma'lum massa ulushiga ega bo'lgan eritmasini tayyorlash metodikasi
Download 0.73 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Erigan moddaning ma'lum massa ulushiga ega bo'lgan eritmasini tayyorlash metodikasi
5 % li eritmada erigan moddaning massa ulushi
Erigan modda massasi esa 100 X 0,05 + 5 g bo'ladi, suvning massasi 100 - 5 = 95 g ga teng bo'ladi.
Elektron tarozida 5 g tozalangan osh tuzi tortib olinadi. Tortib olnigan tuzni 200 ml sig'imli
awal foizdan massa ulushga o'tamiz.
x = 0,05, m , +250g
stakanga solib 95 ml toza suvda eritiladi. Tayyor eritmani sklyankaga solib og'zi mahkam yopiladi. Sklyankaga «NaCI, 5 %, 100 g» degan yozuvli yorliq yopishtiriladi.
Tayyorlanadigan eritmadagi osh tuzining massa ulushi
Eritmadagi osh tuzing massasi esa 0,05 ■ 20 = lg. Suvning massasi esa 20-1=19 g (ml). Demak, 1 g osh tuzi 19 ml suvda eritiladi, shunda 20 g 5 % li eritma hosil bo'ladi. Tarozida 1 g tozalangan osh tuzi tortib olinadi va uni 50 yoki 100 ml li stakanga solib ustidan 19 ml suv quyib eritiladi.
Tayyorlangan eritmani sklyankaga solib og'zi zich yopiladi. Idishga «NaCI, 1, 5 %, 20 g» deb yozilgan yorliq yopishtiriladi.
Massa ulushi turlicha bo'lgan, turli massadagi osh tuzi eritmasini yuqoridagi jadvaldan foydalanib tayyorlash mumkin.
II. Ma'lum molyar konsentratsiyali eritma tayyorlash Molyar konsentratsiyali 1 1 eritmada erigan moddaning molyar soni. Eritma 1 M (1 molyar) bo'lsa, 1 1 eritmada 1 mol modda erigan bo'ladi. Agar 1 g eritmada mos ravishda 0,5, 0,1 yoki 2 mol modda erigan bo'lsa, eritmaning molyarligi tegishlicha 0,5, 0,1 yoki 2 molyar bo'ladi. Eritmaning molyar konsentratsiyasi С harfi bilan ifodalanadi. Masalan, C=0,3 M bo'lsa, demak, eritma 0,3 molyar konsentratsiyaga ega. Osh tuzi NaCI ning molekulyar massasi 58,5. Agar 1 mol osh tuzi, ya'ni 58,5 g NaCI 1 1 eritmada erigan bo'lsa, uning molyarligi C=l M bo'ladi. Agar 1 1 eritmada 0,5 mol NaCI, ya'ni 29,25 g osh tuzi erigan bo'lsa, uning konsentratsiyasi C=0,5 M bo'ladi va h. k.
Har qanday moddaning ma'lum molyarii eritmasini tayyorlash uchun molekulyar massasi.asosida hisoblashlar qilinadi.
III. Ma'lum mollar konsentratsiyali eritma tayyorlash metodikasi
Osh tuzi (NaCI) ning molyar massasi 58,5 g. 1 mol osh tuzi 58,5 g bo'ladi. 0,1 1 eritmada esa 5,85 g osh tuzi bo'ladi. Demak, 1 molyarii 0,1 1 eritma tayyorlash uchun 5,85 g NaCI 0,1 1 hajmgacha suv solib eritiladi. Buning uchun tarozida 5,85 g NaCI tortib 100 ml li o'lchov kolbasiga solinadi va ozgina-ozgina distillangan suv solib chayqatiladi va hajm 100 ml belgisigacha yetkaziladi. Eritma og'zi berkitilib yaxshilab aralashtiriladi va shisha idishlarga solib og'zi berkitiladi. Shisha idishlarda «NaCI, 1 M, 0,1 1» degan yozuvlari bo'lgan yorliq yopishtiriladi.
1. Eritmaning molyar konsentratsiyasi deganda nimani tushunasiz? 2.
ISHQOR BORLIGINIANIQLASH
Jihozlar va reaktivlar: Shisha tayoqcha, probirkalar, suv, shtativ, tuproq, indikator qog'ozi, tiqin, stakanlar, kaliy xlorid eritmasi.
So'ngra 1 M li kaliy xlorid eritmasidan 12,5 ml olib probirkaga quyiladi. Probirka og'zi tiqin bilan berkitilib, ichidagi aralashma yaxshilab aralashishi uchun bir muddat to'xtovsiz aralashtiriladi. 10 minut tindirib qo'yilgan probirka devorlaridagi tuproq qoldiqlarini yuvib idish tubiga tushirish uchun o'z o'qi atrofida qiyalatilgan holda aylantiriladi. Shundan so'ng probirka shtativga mahkamlangan holda 1 sutkaga qoldiriladi.
Probirka ichidagi cho'kmani qo'zg'atib yubormasdan, tinib turgan eritmadan pipetka yordaraida 5 ml olib, boshqa probirkaga solinadi. Shu probirkadagi eritmaga maxsus universal indikator qog'oz tushiriladi. Indikator qog'oz rangi sariqdan pushti rangga o'tishi bu tuproq ishqoriy muhitga ega ekanligini bildiradi.
1.
Tuproqning suvli eritmasini tayyorlashda nimalarga eytibor berish lozim? 2.
Tuproqning tarkibida ishgorlar borligini qanday aniqlanadi? 9-Laboratoriya ishi: KISLOTA ERITMALARINING INDIKATORLARGA TA'SIRL
o'rganish.
tayoqcha (5), pipetka (6), polipropilen stakan 150 ml li (7), polipropilen stakan 50 ml li (8), universal indikator qog'ozi.
eritmalari.
qo'llanmalar», 32-bet.
Ishni bajarish tartibi:
1. Uchta probirkaga xlorid kislota eritmasidan pipetka yordamida 2-3 tomchi solinadi. 2.
iladi, 3-probirkaga universal indikator qo'g'ozi botiriladi.
3. Tndikatorlar rangining o'zgarishiga e'tibor beriladi. 4.
Nazorat uchun savollar:
1. Kislotalar qanday moddalar hisoblanadi? 2.
3.
Tndikatorlarning necha xilini bilasiz? Universal indikator nimaligini tushuntirib bering. 10-Laboratoriya ishi: KISLOTALARNING METALLARGA TA'SIRINI O'RGANISH.
ularning kimyoviy xossalariga ta'sirini o'rganish.
shisha tayoqcha (4), plastik taglik (5), polipropilen menzurka (6), probirka qizdirgich.
38-bet.
Eritma tayyorlash: konsentrlangan ( = 1,14 g/sm3) xlorid kislotadan uning 10% 50 ml eritmasini tayyorlash: Stakanga menzurkadan 45 ml distillangan suv soling. Uning ustiga pipetka orqali 4,5 ml konsentrlangan xlorid kislotadan soling. Tayyorlangan eritmani keyingi tajribalarga olib qo'yish mumkin.
Ishni bajarish tartibi:
1. Uchta probirkaning biriga temir, 2-siga rux, 3-siga mis granulalari solinadi. Ustiga 3-4 tomchi xlorid kislotasi eritmasidan tomiziladi. 2.
Yuqoridagi tajriba sulfat kislota eritmasi bilan ham takrorlanadi va izohlanadi. 3.
Probirkada reaksiyalar sodir bo'lmasa probirka qizdirgichda isitiladi. 4.
Reaksiya mohiyati tushuntiriladi va tenglamalari yozib olinadi. Nazorat uchun savollar:
1. Metallarning aktivlik qatoridan qanday foydalanish mumkin? 2.
3 -nitrat kislota bilan ta'sirini izohlab bering. 3.
Ushbu metallarning H 2 S0 4 sulfat kislota bilan ta'siri haqida gapirib bering 11- Laboratoriya ishi: KISLOTALARNING METALL OKSIDLARI BILAN O'ZARO TA'SIRI.
tabiatining ularning kimyoviy hodisalarga ta'sirini o'rganish.
plastik taglik (4), probirka (5), plasmassa shpatel (6), shisha tayoqcha (7), pipetka (8), probirka qizdirgich.
eritmasini tayyorlash usuli: stakanga menzurkadan 45 ml distillangan suv soling. Uning ustiga pipetka orqali 4,5 ml konsentrlangan xlorid kislotadan soling. Tayyorlangan eritmani keyingi tajribalarga olib qo'yish mumkin.
45 ml distilangan suv soling. Uning ustiga pipetka yordamida 5 ml konsentrlangan sulfat kislota quying va shisha tayoqcha bilan aralashtiring.
ml distillangan suv soling. Uning ustiga pipetka yordamida 5 ml konsentrlangan sulfat kislota quying va shisha tayoqcha bilan aralashtiring.
Ishni bajarish tartibi:
1. Ikkita probirkaga shpatel yordamida temir (III)-oksidi solib, biriga xlorid kislota, 2 siga sulfat kislota solinadi va o'zgarishlar kuzatiladi. 2.
Oksid erimagan taqdirda, probirka qizdiriladi. 3.
Hosil bo'lgan eritmadan shisha plastinkaga tomizib, qizdiriladi. 4.
Hodisa kuzatiladi va reaksiya tenglamasi yoziladi. 5.
Yuqoridagi tajribani rax oksidi bilan takrorlanadi. Nazorat uchun savollar:
1. Amfoter oksidlar deb nimaga aytiladi? 2.
3.
Qaysi oksidlar bilan ham shu reaksiyani amalga oshirish mumkin? 7-amaliy mashg'ulot: MIS (II)-OKSID BILAN SULFAT KISLOTA ORASIDAGI AL- MASHINISH REAKSIYALARL
reaksiya mahsulotlarini eritmadan ajratishni o'rgatish.
Probirkaga 5 ml sulfat kislota ehtiyotkorlik bilan quyiladi va probirka qisqichga mahkamlanib (xavfsizlik qoidasiga rioya qiling) ohistalik bilan qaynaguncha qizdiriladi. Sulfat kislotani qaynoq eritmasiga mis (II)-oksiddan oz miqdorda solib, shisha tayoqcha bilan aralashtiriladi. Eritmani sovigandan so'ng filtrlab olinadi va filtrat chinni kosachaga solinadi. Chinni kosacha laboratoriya shtativining halqasiga o'rnatilib, qizdiriladi. Qizdirish tuz kristallari hosil bo'lgunga qadar davom ettiriladi. Hosil bo'lgan tuzni rangiga e'tibor qaratiladi.
SiO + H
2 S0 4 -> CuS0 4 + H 2 0
Nazorat uchun savollar:
1. Qanday moddalar kristallgidratlar deb aytiladi? 2.
MAVZU: KISLORODNING KIMYOVIY XOSSALARI, BIOLOGIK
tomchi analizi uchun to'plam (4), tomchi analizi uchun planshet (5), plastmassa shpatel (6), shisha tayoqcha (7), plastik taglik (8), bug'latish kosachasi (9), pipetka (10), vuveich (11V elektron taro/i
Ishni bajarish tartibi:
1. Mis (Il)-oksid, rux oksid va temir (lll)-oksidlarining fizik xossalarini aniqlash.
damida mis (IT)-oksidi, 2- planshetga rux oksidi va tomchi analizi planshetining boshqa bo'limiga temir(III)-oksidi quyiladi va yorug' joyda ko'z bilan (vizual) uning rangi hamda agregat holati aniqlanadi.
analizi uchun planshetlar birma-bir yuzdan 20 sm dan kam bo'hnagan uzoqlikda chap qo'lga olib, o'ng qo'l bilan ehtiyotkorona yengil yelpib, hidlanadi.
ipropilen stakanga mis (Il)-oksidi, 2- stakanga rux oksidi va 3- stakanga temir(III)- oksididan 1-2 g shpatel yordamida solinadi, va lining ustiga 150 ml li polipropilen stakandagi suvdan 5-10 ml quyiladi va shisha tayoqcha bilan aralashtiriladi. Eruvchan- ligi aniqlangach eritma maxsus idishga yoki rakovinaga to'kiladi. Ishlatilgan 50 ml li propilen stakan va shisha tayoqcha yuviladi.
nomi
formulasi
holati
Nazorat uchun savollar:
1. Oksidlarning tasnifini tushuntirib bering. 2.
3.
Ushbu oksidlarning (ZnO; Fe 2 0 3 ; CuO) suvda erishi haqida nimalarni bilasiz? 13- Laboratoriya ishi: YOQILG'INING TURLIXILLARI VA ULARDAN UNUMLIFOY- DALANISH USULLARI BILAN TANISHISH.
qishloq xo'jaligida tutgan o'rni haqida tushuncha berish.
sulotlari» kolleksiyalari.
1. Berilgan har xil yoqilg'i namunalari diqqat bilan ko'zdan kechiriladi, berilgan yoqilg'ilarning fizik xossalarini ifodalovch jadvalini tuzib mustaqil tarzda to'ldiriladi.
1.
Yonilig'i deb nimaga aytiladi? 2.
Qaysi yoqilg'i yonganda eng ko'p issiqlik chiqadi? 3.
CH 4 - metan eng zamonaviy yonilgi turi deb atash mumkinmi? Nima uchun? MAVZU: SUV VA ERITMALAR
TANISHISH.
hodisalarini kuzatish.
tayoqcha (4), plastik taglik (5), pipetka (6), raqamli termometr.
fenolftalein eritmasi, natriy ishqori eritmasi.
bet.
Ishni bajarish tartibi:
1. Probirkaga pipetka yordamida 3 ml distillangan suv solinadi. 2.
3.
Probirkadagi suv ustiga 1-2 dona natriy ishqori kristallari shpatel yordamida solinadi.
4. Shisha tayoqcha yordamida aralashtiriladi. 5.
6.
Ustiga 1 tomchi fenolftalein eritmasidan tomiziladi. 7.
Ishqorning suvda erishi, haroratining o'zgarishi, eritma muhiti haqida xulosa chiqariladi. 8.
Laboratoriya tajribalari kalsiy gidroksid Ca(OH) 2 kristallari bilan ham takrorlanadi. Nazorat uchun savollar:
1. Asoslar deb nimalarga aytiladi? 2.
3.
Nima uchun suvda eriydigan asoslar ishqorlar deyiladi? 15-Laboratoriya ishi: MIS VA TEMIR(II)-GIDROKSIDLARNIHOSIL QILISH.
shtativ (3), probirkalar (4), shisha tayoqcha (5), shpatel (6), tomchi analizi uchun planshet (7), plastik taglik (8), indikator qog'ozi (9), shishaga yozish uchun qalam (10), shisha stakan( 11).
4 , temir (11) sulfat (Mor tuzi), distillangan suv, natriy ishqori NaOH.
54-bet.
Ishni bajarish tartibi:
1. Ilddta probirkaning biriga mis sulfat CuS0 4 eritmasi, ikkinchisiga Mor tuzi eritmasidan pipetka bilan 3-4 tomchi tomiziladi. 2.
Ikkala probirkaga ham pipetka yordamida natriy gidroksidi NaOH eritmasidan 3-4 tomchi tomiziladi. 3.
4. Bajarilgan tajribalar solishtirilgan holda xulosa chiqariladi va daftarda qayd etiladi.
1. Suvda erimaydigan asoslarga misollar keltiring. 2.
3.
Suvda erimaydigan asoslarga indikator ta'sir etadimi? 16-Laboratoriya ishi: SUVDA ERIMAYDIGAN ASOSLARNING KISLOTALAR BILAN O'ZARO TA'SIRL
Maqsad: suvda erimaydigan asoslarni ularning tuzlaridan hosil qilish va kislotalar bilan o'zaro ta'sirini o'rganish.
tomchi analizi uchun to'plam (4), tomchi analizi uchun planshet (5), plastmassa shpatel (6), shisha tayoqcha (7), probirka (8), plastik taglik (9), pipetka (10), avtomatik mikro-pipetka.
distillangan suv, xlorid kislota va sulfat kislota suyultirilgan eritmalari
Ishni bajarish tartibi:
1. Probirkaga mis (II) sulfat eritmasidan 1,5-2 ml solib ustiga natriy ishqori eritmasidan ohistalik bilan quyiladi. Hosil bo'lgan cho'kmadan avtomatik mikropipetka bilan ozgina olib, planshetga tomiziladi va ustiga 2 - 3 tomchi suv tomiziladi. Shisha tayoqcha bilan aralashtiriladi. Ustiga 2 - 3 tomchi sulfat kislota eritmasidan tomiziladi. Kuzatilgan hod- isa izohlanadi va reaksiya tenglamasi yoziladi. 2.
ohistalik bilan quyiladi. Hosil bo'lgan cho'kmadan avtomatik mikropipetka bilan ozgina olib, planshetga tomiziladi, ustiga 2 - 3 tomchi suv tomiziladi, shisha tayoqcha bilan aralashtiriladi, ustiga 2 - 3 tomchi xlorid kislota eritmasidan tomiziladi. Kuzatilgan hodisa izohlanadi hamda reaksiya tenglamasi yoziladi. Download 0.73 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|