Kimyo va kimyoviy texnologiya

Na
ning qiymati kamayadi. Masalan, 45
0
C 
temperaturada U
Na
ning qiymati 81,6% tashkil etadi. Shunday qilib, 
P.P.Fedotyevning ma’lumotlari bo‘yicha 32
0
S temperaturada U
Na
ning qiymati 84% 
tashkil etadi. 
Ishlab chiqarish sharoitida U
Na
ning qiymati 75% dan oshmaydi, chunki xosil 
bo‘lgan eritmalar faqat gidrokarbonat to‘yingan bo‘ladi. U
Na
ning maksimal 
qiymatiga erishish uchun rassolga ammiak bilan qattiq xlorid natriy tuzini qo‘shish 
kerak. Natriy xlorid karbonizasiya va NaHCO
3
cho‘kmaga tushishi jarayonida eriydi 
100
.]
[
.]
[
2
]
[
100
.]
[
.]
[
]
[
100
.]
[
.]
[
3
3
2
3
2
2
3
2








умум
NH
бог
NH
э
CO
умум
NH
чук
CO
э
CO
умум
NH
умум
CO
R
c
100
]
[
]
[
100
]
[
]
[
3
3






умум
Cl
бог
NH
умум
Cl
чук
NaHCO
U
Na
100
]
[
]
[
3
3
3


умум
NH
бог
NH
U
NH

---

30 
va xosil bo‘lgan eritmada xlor ionlarining konsentrasiyasi optimal qiymatga oshadi. 
Texnik xlorid natriy tarkibida kalsiy va magniy ionlar aralashmasi bor va bu tuzni 
faqat tozalab qo‘shish mumkin. Tuzni tozalash iktisodiy nuqtai nazardan foydali 
emas. 
Boshlang‘ich moddalarning konsentrasiyasi oshishi bilan cho‘ktirilgan 
NaHCO
3
ning miqdori oshib boradi. Shuning uchun soda ishlab chiqarishida 
rassolning NaCl bo‘yicha maksimal konsentrasiya bilan tayyorlangan xarakat 
qilinadi. Bundan tashqari tozalangan va absorbsiya jarayonida NaCl konsentrasiyasi 
kamayishiga yo‘l qo‘yilmaydi. 
Eritmada ammiakning konsentrasiyasni oshirilishi karbonizasiya natijasida 
cho‘kma tushayotgan NH
4
HCO
3
bilan chegaralangan 30
0
C temperaturada umumiy 
ammiakning umumiy xlorga nisbati birga teng.
Karbonizasiya jarayonida 15% ammiakning gaz bilan chiqib ketishi 
munosobati bilan bu nisbat 1,10-1,15 atrofida ushlanadi. Mumkin bo‘lgan maksimal 
karbonizasiya 
darajasiga 
erishish 
karbonizasiya 
gazidagi 
CO
2
ning 
konsentrasiyasiga bog‘liqdir. Karbonizasiyaga dioksid uglerod soda va oxak tosh 
o‘choqlaridan keladi. Soda o‘choqlari gazi (85-90% CO
2
) to‘liq karbonizasiyaga
beriladi. Bu gazga kerakli miqdorda o‘choq tosh o‘choqlari gazi qo‘shiladi (33-40% 
CO
2
). 
Karbonizasiya bo‘limida NaHCO
3
ning yirik kristallarini xosil qilish. Eng 
muxim masaladir. Karbonizasiya kolonnasining unumdorligi eng sekin o‘tadigan 
jarayonga bog‘liqdir. Eng sekin o‘tadigan jarayon deb NaHCO
3
ning 
kristallizasiyasini xisoblash mumkin. NaHCO
3
ning yirik kristallarini olish vaqtni 
talab qiladi. Suyuq fazaning kolonnadan o‘tish vaqti kolonnaning erkin xajmiga 
bog‘liqdir. Shuning uchun kolonnaning barbotaj tarelkasini qalpog‘i maxsus 
konstruksiyaga ega. Qalpog‘ tagida gaz minimal va suspenziya maksimal xajm 
egallaydilar. NaHCO
3
ning kristallizasiya jarayoni karbonizasion kolonnaning 
ma’lum temperatura rejimini talab qiladi. 
NaHCO
3
kristallariga quyidagi yuqori talablar qo‘yiladi: kristallar yetarli 
darajada yirik bo‘lishlari kerak (100-200 mkm), o‘lchami va shakli xam bir xil 
bo‘lishi zarur. Bu talablarga keyingi quyidagi apparatlarning yaxshi ishlashiga 
bog‘liq: vakkum-filtr, soda o‘chog‘i va tayyor maxsulotning sifati.