Кыргыз республикасынын билим берүҮ жана илим министрлиги баткен мамлекеттик университети

Ж- ББК 
ИSBN © И. М. Жороев 

---

3 
БАШ СӨЗ 
Кыргыз улуттук адабий тили улам кызмат кылуу чөйрөсү кеңейип 
жаткан жаш адабий тилдердин сабында турат. Ал эгемендүү кыргыз 
улутунун маданиятынын, адабиятынын жана илиминин формасы 
болуп, бүгүнкү ааламдашып (глобалдашып) бараткан опурталдуу 
шартта элибиздин этнос катары жашап калуу келечегин аныктап да 
турат.
Ошондой эле, улуттук адабий тил мамлекеттик тил статусунда 
республикабызда жашаган башка этникалык жалпылыктардын улуттар 
аралык тили катары жаңы коомдук функцияны аткарууда. Бирок ошол 
эле учурда кыргыз тилинин жергиликтүү диалектилери, говорлору 
адамдардын ортосун-дагы байланыш-катыштын куралы болуудан кала 
элек, адабий тил менен жанаша жашап, өз өмүрүн улантып келет. 
Демек, диалектизмдердин табияты, тилдик жана стилдик бөтөнчөлүк-
төрүн ЖОЖдордун кыргыз филологиясы адистиктеринде окутуу учур 
талабы.
Кыргыз тили илиминде көркөм чыгармалардын тилиндеги 
диалектизмдерге байланыштуу бир катар олуттуу изилдөөлөр 
жүргүзүлгөн. Бирок диалектизмдердин изилденишин жана стилдик 
функциадарын белгилүү бир системага салган атайын эмгек жок. 
Ошондуктан, китепте алгач диалектизмдердин жалпы тил илиминде, 
түркологияда 
жана 
кыргыз 
тил 
илиминде 
изилдениши, 
классификацияланышы, лексикалык диалектизм-дердин түрлөрү жана 
стилдик өзгөчөлүктөрү жалпылап көрсөтүлөт.
Лингвистикалык адабияттарда «диалектилик сөз», «диалектилик 
лексика», «диалектизмдер» деген терминдерди түшүндүрүүдө да 
бирдиктүү пикир айтылбайт. Биз аларды 1) диалектилик сөздөр менен 
диалектизмдерди бирдей жана 2) бул терминдерди ажырымдап 
түшүнгөн көз караштар деп эки топко бөлүп, алардын кайсы 
лингвистикалык дисциплиналарга обьект болушун түшүндүрүүгө 
аракет кылдык. 
Лексикалык диалектизмдер адабий тилдеги сөздөр менен болгон 
тыбыштык, семантикалык байланышына жана туюндурган денотаты 
менен байланышындагы өзгөчөлүктөргө карай нагыз лексикалык, 
лексика-семантикалык жана бир нече тематикалык топторду
(килемчиликке, үй курулушуна, бак-даракка, өсүмдүктөргө, ай 
аталыштарына ж.б. байланыштуу) камтыган этнографиялык 

---

4 
диалектизмдерге 
бөлүнөт. 
Китепте 
алардын 
спецификалык 
бөтөнчөлүктөрү тийиштүү мисалдар менен ачылып берилди.
Фактылык материалдар кыргыз тилинин түштүк батыш 
диалектинин өкүлдөрү болгон кесипкер акын-жазуучулардын (М. 
Гапаров, К.Сабыров, Н.Сайдуллаев, М.Үсөнов, Э.Эрматовдордун) 
чыгармаларынан алынды. 
Китептин карата айтылган сын пикирлер жана сунуштар үчүн 
автор ыраазычылыгын билдирет.