Кыргыз республикасынын билим берүҮ жана илим министрлиги баткен мамлекеттик университети

Диалектилик сөздөр менен диалектизмдерди ажырымдап 
түшүндүргөн көз караштар: Бул топтогу окумуштуулардын 
пикиринде диалектилик өзгөчөлүктөрдөн (бардык тилдик 
деңгээлдердеги 
көрүнүштөрдөн), 
диалектилик 
сөздөрдөн 
диалектизмдер айырмаланат, алардын тийиштүү өзгөчөлүктөрү 
бар, бир эле лингвистикалык категориянын - диалектилик 
өзгөчөлүктөрдүн (сөздөрдүн – кең мааниде), эки баскычтагы 
көрүнүшү катары мүнөздөлөт. Бул көз караштагыларда 
диалектизмдерди аныктоодо өзгөчөлөнгөн эки пикир байкалат. 
Бир даары (А.В.Калинин [148:35],
48
А.Н.Тихонов [163:153-154],
49
1980. -128-129-б-р. (448 б.); Турсунов У., Мухторов Ж., Рахматуллаев Ш. Хозирги узбек адабий тили. –Кайта 
ишланган, тулдир. 3-нашри. –Тошкент: Узбекстон, 1992.-144-149-б-р. (399 б.) ж.б. 
44
Сарыбаев Ш., Накысбеков О. Казак тiлiнiё аймактык лексикасы. –Алматы, 1989. -12-б. (192 б.)
45
Жапаров Ш., Сыдыкова Т. К. Кыргыз тилинин диалектологиясы. –Б.: Сабыр, 2001.-70-75-б-р. (152 б). 
46
Сапарбаев А. Кыргыз тилинин лексикологиясы жана фразеологиясы. –Б.: Кыргызстан –Сорос фонду, 1997. -189-198-
б-р. (328 б.) 
47
Бекназаров К. Кыргыз жазуучуларынын чыгармаларындагы диалектизмдер. –Ф.: Илим, 1987. (154 б). 
48
Современный русский язык: Част I. / Под ред. Д. Э. Розенталя. –М.: Высшая школа, 1979. -35-б. (318 .) 
49
Современный русский язык: Лексикология. –Ташкент: Укитувчи, 1991. -153-154-б-р.. (264 б.) 

---

12 
Ж.Мукамбаев [113:13-14, 15:152],
50
Ж.Мамытов [97:77]
51
ж.б.) 
диалектизмдер 
деп 
адабий 
чыгармаларда 
учураган 
диалектилик көрүнүштөрдү, сөздөрдү аташат. Алсак, профессор 
Ж.Мамытов: «...диалектизм дегенди жалпы улуттук тилдин 
составында жергиликтүү өзгөчөлүктөрдү берүү үчүн адабий 
чыгармаларда атайын стилистикалык максат менен колдонулган 
тилдик көркөм каражат катары түшүнөбүз» [97:77]
52
- деп жазат.
Проф. Ж.Мукамбаев өзүнүн мурда жазылган эмгектеринде 
диалектилик 
өзгөчөлүктөрдү, 
диалектилик 
сөздөрдү 
диалектизмдер менен бирдей карап: «Диалектизм деп адабий 
тилдин нормасына мүнөздүү болбогон, жалпы элдик тилге 
бирдей тарабаган, жергиликтүү диалектилерде, говорлордо гана 
учураган 
тыбыштык, 
лексикалык, 
семантикалык, 
морфологиялык, синтаксистик, фразеологиялык өзгөчөлүктөрдү 
айтабыз» [114],
53
-деген аныктама берген болсо, кийин ал 
пикирин 
өзгөрткөн. 
«Кыргыз 
диалектологиясы 
жана 
фразеологиясы» атуу китебинде: «Эгер сөз диалектилик 
белгилердин бирөөнө эле ээ болуп, көркөм чыгармаларда 
колдонулса, андай сөздөрдү «диалектизм» деп атоо керек» 
[113:13].
54
Диалектизм деп, бир жагынан, диалектилик белгини сактап, 
экинчи жагынан, адабий тилге өтө баштаган (алдын биз сыздык 
- И.Ж.) (бирок жалпы элдик тилге эмес) экилтик көрүнүшү бар 
сөздөрдү айтабыз. …Диалектилик сөз кандайдыр бир жазуучу же 
жазуучулардын 
тобу 
аркылуу 
көркөм 
чыгармаларга 
аралаштырылып, адабий тилдин сөзүнө жакындаштырылса гана, 
ал диалектизм боло алат.» [113:14]
55
-деп мүнөздөйт жана 
диалектилик сөз менен диалектизмдердин айырмачылыктары 
жөнүндө атайы сөз кылат. Бирок диалектизмдердин түрлөрүнө 
берген аныктамаларында диалектизм терминин диалектилик 
тилдик системанын алкагында гана колдонгонун белгилей 
кеткенибиз оң [113:32-43].
56
50
Мукамбаев Ж. Кыргыз диалектологиясы жана фразеологиясы. Б., -1998. -13-14-б-р; Ахматов Т., Мукамбаев Ж. Азыр. 
кырг. тлии. –Ф., 1978. -152-б. 
51
Мамытов Ж. Къркъм чыгарманын тили. –Фрунзе: Мектеп, 1990. -77-б. (124 б.) 
52
Мамытов Ж. Жогорку китеп. -77-б. 
53
Мукамбаев Ж. Кыргыз тилинин жалпы элдик жана диалектилик лексикасы. // Ахматов
, 
70 (Профессор Т. К. 
Ахматовдун 70 жылдыгына арналган илимий конференциянын (1999-ж.) материалдары) / Ред. И. Абдувалиев. –Б., 2005. 
-42-49-б-р. 
54
Мукамбаев Ж. Кыргыз диалектологиясы жана фразеология. –Б.: Кыргызстан, 1998. -13-б. 
55
Мукамбаев Ж. Жогорку китепте. 14-б. 
56
Мукамбаев Ж. Жогорку китепте. -32-43-б-р. 

---

13 
Башка 
окумуштуулар 
В.Н.Прохорова 
[129:4],
57
В.И.Кодухов[79:186],
58
М.И.Фомина 
[176:171-175],
59
Л.Л.Касаткин [92:133],
60
Л.П.Крысин [81:142-144],
61
Ю.Яншансин [27:80-81],
62
Э.Абдулдаев [2:221-224],
63
А.Жалилов [58:176-178]
64
ж.б. диалектизмдерди адабий кепте