Кириш. Гидрогеология – мазмуни, вазифа ва масалалари, ривожланиш тарихи, ҳолати

Гидрогеотермия - ер ости гидросферасининг аномал миқдорда ҳароратга эга бўлган қисмларида ривожланади ва моҳиятли в.б. Кўриниб турибдики, бу фанларнинг барча бўлимларининг мазмуни ва моҳияти уларнинг номида мужассамланган.

Гиосфера деганда литосфера ва гидросферанинг юқориги (3-5 км) ва атмосферанинг пастки (ер сатщидан 10-15 км) қисми ва ана шу сфералардаги хаёт кечирувчи органик мавжудотлар мажмуоси тушунилади.

XIX асрнинг 80 йилларидан бошлаб гидрогеология ер ости сувлари хақидаги таълимот, деб тушуна бошлаган. Кўпгина олимлар гидрогеология ер ости гидросфераси хақидаги фан деб ҳам билган.

Ер ости гидросфераси-гидрогеология фанининг ўрганадиган объекти (П.Ф.Саваренский) деган фикр ҳам мавжуд. Бу фикрни М.А.Овчининнков, Е.В.Пиннекер, В.А.Всеволожскийлар ҳам қўллайдилар.

Кўпгина олимлар гидрогеология фанини кенг маънода ер ости гидросфераси хақидаги таълимот деб қарайдилар.

Гидрогеология фанининг вужудга келиши ва ривожланиш тарихи

Гидрогеология фанининг вужудга келиши ва ривожланиш тарихи ўзининг узоқ ўтмишига бориб тарқалади. Бу фанларнинг вужудга келиши ва ривожланиши биринчидан мамлакатимизда олиб борилган суғориш, қурилиш-бунёдкорлик ишлари билан боғлиқ бўлса, иккинчидан дунё цивилизацияси, яъни жамиятнинг иқтисодий-маданий тараққиёти даражалари билан, айниқса Марказий Осий, Хитой, Хиндистон, Сурия, Эрон давлатлари ҳудудларида ер ости сувларидан фойдаланиш, у ёки бу турдаги иншоатларни қуриш ишларини олиб бориш тарихи билан чамбарчас боғлиқдир. Маълумки, бундан 3000-5000 йиллар аввал ҳам мамлакатимиз ҳудудидаги ўша даврларда мавжуд бўлган давлатлар билан Олд Шарқ давлатлари ўртасида муносабатлар мавжуд бўлган. Суғориш шаҳобчаларини, каналларни, махсус сопол қувурлдар ёрдамида ер ости сув узатиш қурилмаларини, қалъаларни, ибодатхоналарни қасрларни бунёд этишда ўзаро тажриба алмашилган. Эрамизгача VI асрларда мамлакатимиз ҳудудида бир қанча йирик шаҳарларнинг бўлганлиги тўғрисида тарихий маълумотларда кўрсатилган. Бухоро, Самарқанд, Хива, Тошкент шаҳарларининг бунёд этилганлиги ва бунёд этилиш даври уларни сув билан таъминлаш учун олиб борилган дастлабки ишлар ҳам анна шу замонларга бориб тақалиши бежиз эмас. Бу даврларда қизилқум, қорақум саҳроларида махсус қурилмага эга бўлган минглаб ер ости суви ҳосил қилиш, ундан фойдаланиш йўлларини ҳам билишган.