matnlar real dunyo bilan qanday bog‘lanishiga oid aqliy modellar rivojlantirilishini ham o‘z ichiga oladi. “Foydalanish” so‘zi qo‘llash va ishlatish tushunchalariga ya’ni biz o‘qiydigan ma’lumotlar bilan nimadir qilishga nisbatan ishlatiladi. “Baholash” termini 2018-yil o‘tkazilgan tadqiqotlarga kiritilib, u o‘qish savodxonligini odatda biror maqsadga yo‘naltirilganligi va natijada, matnning o‘quvchining maqsadiga mosligi, muallifning nuqtai nazari, matnda keltirilgan mulohazalarning ishonchliligi kabi omillarga oid tushunchalarni umumlashtiradi. “Mulohaza yuritish” termini i.“tushunish” termini bilan birga ishlatiladi, “qo‘llash” va “baholash” terminlari o‘qish faoliyati interfaol tushuncha ekanligiga urg‘u berib, o‘quvchilar matn bilan ihlash orqali o‘z tajribalari va tasavvurlariga murojaat qiladi. Har bir o‘qish jarayoni qaysidir ma’noda mulohaza yuritishni taqazo etib, unda o‘quvchi (kitobxon) matn ichidagi va matndan tashqaridagi ma’lumotlarni bir-biriga taqqoslaydi va qayta tahlil qiladi. O‘quvchi ma’lumotlar, tajribalar va bilimlar bazasini boyitib borgach, u o‘qish orqali olgan ma’lumotlari orttirgan bilimiga zid yoki mos ekanini doimiy tekshirib boradi . Sinfdan tashqari oʻqish oʻquvchilarning mustaqil faoliyati asosida uyushtiriladi [4]. Bu esa, bir tomondan, oʻquvchilarning yosh xususiyatlarini, qiziqishlari doirasini, ikkinchi tomondan, oʻqishga tavsiya qilinadigan asarlarning dastur mavzusiga mosligi va badiiy barkamolligini alohida inobatga olishni taqozo etadi. Shuningdek, sinfdan tashqari oʻqish jarayonida nutq oʻstirish ishlariga alohida e‟tibor beriladi. Chunki unda qoʻllaniladigan turli usullar: matnni ifodali oʻqish, rollarga boʻlib oʻqish, tanlab oʻqish, yod olish, asar mazmuni yuzasidan reja tuzish va shu asosda qayta hikoyalash, qisqartirib hikoyalash, shaxsini oʻzgartirib hikoyalash, asar mavzusini aniqlash, qahramonlarning fe‟l-avorini tavsiflash va hokazolar
Do'stlaringiz bilan baham: |
