Kirish mavzuning asoslanishi va dolzarbligi

7-jadval


Ingliz va oʻzbek tillarida zamonaviy asteroidlar va kometalar nomlarining leksik-semantik xususiyatlari

№	Leksik-semantik guruh	Misollar
1	Olimlar kashfiyotchilar	Lamberta -lamberta, Dembowska-Dembovskaya, Gabriella- Gabriella, West Hartley- Xartli ;
2	Mifologik qahramonlar	Kassandrа- Kassandrа’, Elektra -Elektra, Medusa- Meduza, Medea- Mediya’, Vesta -Vesta, Juno - Yunon’, Europa - Yevropa;
3	Joy nomlari	Austria -Avstriya’, Russia - Rossiya, Germania - Germaniya, Uzbekistan-Oʻzbekiston, Chicago-Chikago, California - Kaliforniya,
4	Adabiy qahramonlar	Beatrix- Betriks, Sylvia- Silviya, Thyrа -Tira, Undina -Undina, Una Una’;
5	Astronomlarning qizlari va xotinlarining ismlari	Aline-Alina, Florentina - Florintina, Hedda - Xedda, Adelinda - Adelinda, Sophia -Sofiya, Augusta - Avgusta;
6	Ismlar Ruhoniylar	Martha -Marta,Lacrimosa- Lakrimoza, Barbara - Barbara, Huberta -Berta;
7	Annotatsiya Ismlar	Philosophia - Filosofiya, Photographica – fotografika

Shunday qilib, tuzilish nuqtai nazaridan kosmonimlarni bir komponentli, qoʻshma va koʻp komponentlilarga boʻlish mumkin, ular oʻz navbatida morfologik tuzilishning ma’lum modellariga egadir. Kosmonimlarning semantik xususiyatlari shundan iboratki, ham til, ham tildan tashqari omillar osmon jismlari nomlarida namoyon boʻladi, ular ularni yaratgan xalqlarning ijtimoiy, tarixiy, madaniy va ma’naviy hayotini aks ettiradi. Asosiyda samoviy jismlarning nomlari, shohlar, xudolar, qahramonlar, adabiy va afsonaviy qahramonlar, olimlar va kashfiyotchilarning oʻz nomlari bilan bir qatorda odamlar, hayvonlar, jonsiz narsalar va boshqalarni bildiruvchi otlar mavjud.

Onomatologlar orasida kosmonimlar va astronomlar kabi onimlar sinflarini «nafaqat tilshunoslik, balki tarixiy aks ettirish va rivojlanish uchun ham qimmatli manba» sifatida asosli ravishda hisoblagan V.A.Nikonovning asarlari keng tarqalgan. Olim yozganidek: “Koinot jismlarining barcha nomlari Yerdan berilgan va yerni aks ettiradi”⁷⁸.
Kosmonimlarning ingliz va oʻzbek tillaridagi umumiy va oʻziga xos xususiyatlarini koʻrib chiqib, ularni ham ilmiy, ham milliy tillar dunyosiga oid qilish mumkin. Koinot obyektlari insoniyat taraqqiyotining boshlanishidanoq odamlarni qiziqtiradi. Osmon jismlari fani-astronomiya kosmonimiyadan ancha oldin paydo boʻlgan.
Koinot obyektlari ilmiy nomlarining semantik modellarining asosini quyidagi nomlar tashkil etadi (V.A.Nikonov, Yu.A.Karpenko, M.V.Gorbanevskiy boʻyicha): ma’buda, xudolar, qadimiy belgilar nomlari, shu bilan qadimiylikka asoslangan an’analar saqlanib qolgan. mifologiya (Astrea, Juno, Cupid, Daedalus); ayol ismlari (N.K. Krupskaya sharafiga Nadejda, M.S. Shaginyan sharafiga Marietta, Vera, Inna, Luda va boshqalar); astronomlarning familiyalari -a, -ya, -iya, -iana (Bredixina, Galilee, Volfiana) affikslari yordamida ayol shakllariga aylantirilgan erkak familiyalari, oʻzgartirilmagan erkak familiyalari (Ulyanov, Kopernik, Jukov, Orlov); -ia affiksi bilan bezatilgan ayol familiyalari (Kennonia, Yakhontovia); oʻzgartirilmagan ayol familiyalari (Boeva, Jilova); -ia affikslari yordamida oʻzgartirilgan taniqli odamlarning familiyalari (Amundseniya, Pavloviya, Motsartiya); toponimlar (Yevropa, Ganges, Belarusiya). A.V. Superanskaya, N. Podolskiyning fikriga qoʻshilib, kosmaniyalar umumiy atamasini, shu jumladan galaktikalar, yulduzlar klasterlari, yulduz turkumlari nomlarini qabul qilishni taklif qiladi, astronomiya atamasi esa alohida samoviy jismlar: yulduzlar, sayyoralar, asteroidlar⁷⁹ nomlariga berilishi mumkin. Kosmonimiya nisbati inponimiya, antroponimiya va boshqa fonomistik sohalarga qaraganda bir necha baravar yuqori hisoblanadi.I.S.Mixaylovaning⁸⁰ tasnifi qiziqish uyg‘otadi, u oʻrganilayotgan leksemalarni quyidagi tematik bloklarga taqsimlaydi: