Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

Giltuproq minerallar guruxiga kaolinit, gidroslyudalar, montmorillonitlar 
kiradi.
Kaolinit (Al
2
O
3
.
2SiO
2
.
2H
2
O) oq, qo‘ng‘ir yoki yashil aralashgan rangli 
mineral bo‘lib, zichligi 2,6 g sm
3
, qattiqligi 1. Kaolinit dala shpatlari, slyudalar va 
boshqa silikatlar nurashidan hosil bo‘ladi. U kaolinli giltuproqlar asosini tashkil 
qiladi.
Gidroslyudalar slyuda va dala shpatlarining emirilishidan hosil bo‘ladi. 
Gidroslyuda harorat ta’sirida ko‘pchitilganda hajmi 20 marta kattalashadi va hosil 
bo‘lgan vermikulit g‘ovak jinsi engil betonga to‘ldiruvchi sifatida ishlatiladi. 
Montmorillonit cho‘kindi jinslarning, xususan giltuproqlarning asosini tashkil 
qiladi.
Sulfatlar guruxiga gips va angidrit kiradi.
Gips (CaSO
4
.
2H
2
O) oq, qo‘shimchalar bo‘lsa havorang, sariq, qizil 
ko‘rinishdagi mineraldir. Zichligi 2,3 g sm
3
, qattiqligi 2. Gips qurilish va quyma 
gips bog‘lovchisi ishlab chiqarishda xomashyodir.
Angidrit (CaSO
4
) oq, kulrang, pushti, och havorang yaltiroq mineral. 
Zichligi 3,0 g sm
3
, qattiqlagi 3-3,5. Angidrit mineral bog‘lovchi ishlab 
chiqarishda xom ashyo bo‘ladi.

---

CHo‘kindi jinslar qatlamliligi bilan xarakterlanadi. Qatlamlanmagan jinslar 
teksturasi esa tartibsiz xarakterda bo‘ladi.
2.3 Metamorfik tog‘ jinslar  
Metamorfik jinslar tog‘ jinslarini erning chuqur qatlamlarida yuqori bosim 
va harorat ostida o‘zgarishidan hosil bo‘lgan. Metamorfik jinslar strukturasi-
teksturasi hosil bo‘lishida bosimning yo‘nalishi katta rol o‘ynaydi. Metamorfizm 
jarayoniga tog‘ jinslari tarkibidagi suv va karbon kislotalari katta ta’sir ko‘rsatadi.
Metamorfik jinslarni hosil qiluvchi minerallarga magmatik jinslarda 
uchraydigan dala shpatlari, kvars, slyuda, rogovaya obmanka, cho‘kindi jinslarga 
xos bo‘lgan kalsit, dolomit minerallari, maxsus metamorfik jinslar kiradi.