Кирисиў. Топырақ физикаси паниниң предмети, мазмуны, қурамы хам усыллары

Структураның бузылыў себеплери

Жоқарыда Белгили болғандай топырақ структурасынын раўажланыўы узақ ўақыт даўамында пайда болады хам көп процесслерге дус келеди, Бирақ онын бузылыўы хам путкиллей жоқ болыўы ушын узақ ўақыт талап қылынбайды. Ойламастан кылынган хар бир агротехник иләж яки инсанияттың дийханшылық искерлиги топырақ структурасының бузилыўына алып келеди.

1. Механик кушлер буган топыраққа ислеу бериуши ири массалы машина хам асбап ускенелер киреди. Бул барада аўыл хожалыгында ислетилетуғын турли машиналардын атызларда бийкарға катнаўлары яки олардын егин майданларында узақ муддет турыб қалыўларына жол қоймаўымыз керек.
2. Агротехник илажлардин натуўры яки режеиз өткерилиўи. Маселен, ығаллы яки ығаллығы қашып, таптан шығып кеткен топырақларды шудигарлау жерди молалап бериу,еле жетилмеген жерлерди борорналау кибилер х.т.б. Асиресе, бул орында нишаб (қия) жерлерди айдау техникасин бузыу бар структураны бузыуга гана емес,балки тупрақ онимдар болиминин тийкаргы шудигарлау кыялык бойынша емес, балки оган донгелек жонелисте откериледи. Улкен қияликтаги майданларди айдау
улума кадаган етиледи. Бундай жайларда табиий ўсимликларди саклау,майсазарлыклар хам путазарлык егилиуи лазым.
3.Жерди суғарыу хам тогинлеу. Суғарыу суулари (асиресе олар ол яки бул дарежеде минералласкан болса) тасиринде хам тупрақ структураси малим дарежеде бузылады. Себеби бул суулар тупрақ курамындагы сууда ериушен бирикпелерди хам тупраққа салинган минерал тогинлерди еритеди ҳамде ен жаксы коагулятор есапланган кальций катионын сыгып шыгарады. Жерге салинган (NH4NO3) тогини курамындагы аммоний тупрақдагы карбонатлар менен реакцияга кирисип, аммоний карбонат [(NH4)2 СО3] хасыл қылади. Бизге малим бунда сыгып шыгарылган кальций
катиони топрақтан жуылып кетеди. Буннан тыскары, топрақты аммоний сульфат [(NН4)2 СО4| сыяклы физиологик кислоталы хам натрий нитрат NaNO3 киби физиологик силтили минерал тогинлер менен бир неше жыл тогинлеу топырақ структурасынын бузылыуына алып келиуи турган гап.
Топырақтағы биохимик процесслер: гумус пайда болыўы , аэроб (кислородлы) хәм анаэроб (кислородсыз), ашыў (шириў) улкен тәсир көрсетеди. Себеби топырақ механик бөлекшелерин бир —бирине беккем жапыстырып турған ширинди микроорганизмлар таәсиринде аэроб шараятында путкиллей формаланади. Бул орында ҳар қыйылы физик — химиялық ҳәм биохимик процесслерда пайда болған суўда ериувшең дузлардың структураны бузыўға тәсири жудә улкен.