Кирисиў. Топырақ физикаси паниниң предмети, мазмуны, қурамы хам усыллары

Топырақтың геуиклиги
Топырақ пайда болыў процессинде бослықлардың улыўма жыйындысына топырақ геуиклиги делинеди. Топырақлардың геуиклиги оның салыстырма массасы(см) менен көлем массасына байланыслы Олардын өзгериуи менен геуиклик те өзгерип барады. Егерде топырақ қатламларының салыстырма массасы хәм көлем массасы белгили болса, төмендеги формула жәрдеминде оның улыўма геуиклигин есаплап шығарыў мумкин. (КөлемМасса)
 ,бунда
Рулыў —топырақтын улыўма геуиклиги , % есабында.
Топырақлардың геуиклиги оның әҳмийетли қәсийетлеринен бири. Геуикликтиң болыўы аэрация (хауа алмасыныўы) ҳәм суў характерине жақсы тәсир етеди.
Топырақтың геуиклиги оның структуралық жағдайына механикалық элементлер хамде олардың топырақ қатламларында жайласыў қурамына (квадрат, румбик, октаэдр х.т.б) қарап өзгерип барады. Структуралы бөлекшелерди куб тәрзли жағдайда жайластырылғанда олар жайласқан болып, теориялық есап китапларға қарағанда бөлекшелер арасында арасындағы геуиклик улыўма системаның 47,6% ти қурайды. Бунда гексогональ формада жайласқаны болса хауа менен толы болған геуиклик 26% болады. Әдетте шириндиге бай структуралы топырақлар ең улкен геуикликке ийе болады. Буднай топырақлардың устинги қатламында улыўма геуиклик 60-70% ти қураўы мумкин. Бул бириншиден, топырақта улкен геуикликлер, хәр қыйылы насекомалардың инлери, тамыр қалдырған бослықлар есабына болады. Геуиклик төменги қатламларда пәсейип барады.
Топырақ геуикликлериниң формасы хәм диаметри ҳәр қыйылы болыўы мумкин. Топырақ бөлекше ҳәм бөлеклери арасындағы тесиклердиң улкен-кишилиги, форма хәм санына қарап төмендегилерге бөлинеди:
1.Майда геуик топырақлар, геуиклердиң диаметри 1 мм дан киширек болады (лесслар);
2.Геуикли топыралар, геуиклердиң диаметри 1 — 3 мм ге шекем (боз топырақлар);
3.Илбирек топырақларда диаметри 3 мм ден 5 мм га шекем болған геуикликлер ушырайди;
4.Тесик топырақлар бундай топырақлардаги бослықлардың диаметри 5 – 10 мм болади;
5.Көп геуикли топырақлар, бундай топрыақдаги бослықлар диаметри 5 – 10 мм болади;
6.Най тәрзли геуик топырақлар, бупдай тупроқларда жер қазувчи ири хайуанлардың инлери болади.