Компетенциявий ёндашувга асосланган давлат таълим стандартларини жорий

APPROACH AS A PARADIGM OF MODERN EDUCATION
The article deals with the development and implementation of state education standards and 
curricula to teaching and educational process on the basis of competence approach. Such trends 
as competence, competitiveness and morality are considered as the main tasks of continuous 
education system. Moreover, the article describes modeling of monitoring the quality of education 
issues.
Keywords: State education standarts, competence, competitiveness, ethics, trends, paradigm, 
assessment of the quality of education.
3
ТАЪЛИМ СИФАТИ ВА ХАЛҚАРО ТАЪЛИМ СТАНДАРТЛАРИ / 
КАЧЕСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И МЕЖДУНАРОДНЫЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ СТАНДАРТЫ

---

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 10
Бугунги кунда илм-фан, техника ва ишлаб чиқариш 
соҳаларининг тез суръатларда жадал ривожланиши куза-
тилмоқда. Таълим-тарбия жараёнига умумтаълим фанла-
рини ўқитишнинг принципиал янги методологияси сифати-
да компетенциявий ёндашувга асосланган таълимни жорий 
этиш сиёсий, умумдавлат ва дидактик аҳамиятга эга бўлган 
ҳодиса ҳисобланади.
Мазкур жараёнда Ўзбекистон Республика-
сининг биринчи Президенти Ислом Каримов 
таъкидлаганидек, «Узлуксиз таълимни давлат 
таълим стандартлари ва тегишли таълим дас-
турлари билан таъминлашда, аввало, уларнинг 
жаҳон талаблари даражасида бўлишига, юк-
сак маънавият заминида қурилганига асосий 
эътибор бериш керак»
1
. Албатта, энг аввало, 
таълим-тарбия жараёнининг самарадорлиги 
бугунги кун талаби, жамият эҳтиёжи, фан ва 
техниканинг ривожланиш тенденциялари асо-
сида ишлаб чиқилган давлат таълим стандарт-
лари ва ўқув дастурларига боғлиқ.
XXI асрда дунёнинг ривожланган давлат-
ларида таълим мазмунини модернизация 
қилишнинг асосий йўналишларидан бири си-
фатида таълимда компетенциявий ёндашув-
ни жорий этиш масаласига асосий эътибор 
қаратилмоқда. Компетенциявий ёндашувга 
асосланган таълим ўқувчиларда эгалланган 
билим, кўникма ва малакаларини ўз шахсий, 
касбий ва ижтимоий фаолиятларида амалий 
қўллай олиш лаёқатларини шакллантиришга 
йўналтирилган таълим ҳисобланади.
Мазкур масала бўйича Европа Кенгаши 1996 
йилда «Европа учун таянч компетенциялар» 
мавзусидаги Симпозиум ташкил этиб, унда Ев-
ропа Иттифоқига аъзо давлатларнинг узлуксиз 
таълим тизими учун дастлабки таянч компе-
тенциялари белгиланган
2
. Европа Парламенти 
амалий тажриба ва таклифлар асосида 2006 
йил 18 декабрда Европа Иттифоқига аъзо дав-
латларга узлуксиз таълим тизими жараёни-
да шакл лантирилиши лозим бўлган 8 та таянч 
компетенцияларни тавсия қилган
3
. Дунёнинг 
ривожланган давлатларининг давлат таълим 
1
Каримов И.А. Баркамол авлод – Ўзбекистон тарақ-
қиётининг пойдевори. – Т.: «Шарқ», 1998. –63-б.
2
OECD Reviews of Evaluation and Assessment in Education 
«Synergies for Better Learning». OECD publishing, PARIS 
CEDEC. 2013. 148-p.
3
Совет Европы: Симпозиум по теме «Ключевые компе-
тенции для Европы»: Док. DECS / SC / Sec. (96) 43. Берн, 
1996.
стандартларидаги 
таянч 
компетенциялар-
нинг таҳлили бугунги кунда мазкур масалага 
қараш ва ёндашувлар ҳар мамлакатнинг таъ-
лимдан кўзлаган мақсади, имконияти ва шарт-
шароитларидан келиб чиққанлигини кўрсатди.
Бугунги кунда илм-фан, техника ва техноло-
гиянинг ривожланиши, жамият эҳтиёжларининг 
ўзгариб бориши дунёнинг ривожланган ва ри-
вожланаётган давлатларида таълим парадигма-
сини ўзгартириб, ўқув жараёни назарий билим-
лар беришдан олинган билимларни амалиётда 
қўллай олиш кўникмаларини ривожлантиришга 
қараб ўзгармоқда. 
Амалиётда фойдаланилаётган тизимли фао-
лиятли ёндашувга асосланган давлат таълим 
стандартлари жамиятнинг ижтимоий-маънавий 
ва маданий тараққиёти ҳамда Ўзбекистоннинг 
2030 йилгача барқарор ривожлантириш стра-
тегияси талабларига тўла жавоб бермайди
4
. 
Мазкур масалани комплекс ҳал этиш мақса-
дида умумий ўрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар 
таълимида узвий ўқитиладиган умумтаълим 
фанлари бўйича компетенциявий ёндашувга 
асосланган давлат таълим стандартлари ва ўқув 
дастурларини ишлаб чиқиб, амалиётга жорий 
этиш лозим. Айнан мазкур жиҳатларни инобат-
га олган ҳолда «Соғлом она ва бола йили» Дав-
лат дастурининг 62-бандида умумий мажбурий 
таълимнинг барча босқичларида ўқув фанлари-
ни, биринчи навбатда аниқ ва табиий фанларни 
ўқитишнинг принципиал янги методологиясини 
жорий этиш вазифаси белгиланган
5
. 
Компетенция сўзи лотин тилидаги «com-
peto», «competentia» сўзларидан олинган 
бўлиб, эришаман, мос келаман, лойиқ каби 
маъноларни билдиради. Мазкур атаманинг 
мазмун-моҳияти эса муваффақиятлилик, на-
4
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 
2016 йил 15 февралдаги 111-ф-сон Фармойиши.
5
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 
9 февралдаги ПҚ-2487-сон «Соғлом она ва бола йили» 
Давлат дастури тўғрисида»ги қарори. // Ўзбекистон Рес-
публикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2016 йил, 7 (715)-
сон, 62-модда.
4
ТАЪЛИМ СИФАТИ ВА ХАЛҚАРО ТАЪЛИМ СТАНДАРТЛАРИ / 
КАЧЕСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И МЕЖДУНАРОДНЫЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ СТАНДАРТЫ

---