Koordinatsion harakat qobiliyatlarini tarbiyalash

Koordinatsiya qobiliyatlarini tarbiyalashda turli-tuman jismoniy 
mashqlarni vosita sifatida qoMlash mumkin, lekin bu mashqlar har xil 
koordinatsiyaon harakatlar murakkabligi bilan bogMiq boMib, uni yengish 
talablariga egadir. Umuman, mashqlar texnikasini o‘zlashtirish jarayonida 
har xil qiyinchiliklami enga olishga to‘g‘ri keladi. Shuni ham aytish 
kerakki, bu mashqlarni o‘rganishda ular mustahkamlanadi va murakkabligi 
yo‘qolib boradi. Demak: koordinatsion harakat qobiliyatini oshirish uchun 
koordinatsion-harakatlar faoliyatini murakkabligini o‘zgartirib borish 
maqsadga muvoffiqdir.

---

Koordinatsion qobiliyatlarni tarbiyalash vositalari
Panja va qoM mus- 
haklarining kuch­
larini tarbiyalash­
ga oid mashqlar.
1 .joydan uzun sakr 
ko‘p sakrash vazi- 
fa asosida sakrash.
2.ko‘rsatilgan ba- 
landlik asosida 
sakrash.
3.ko‘rsatilgan ma­
sofaga va nishonga 
koptokni otish 
to ‘ldirma to‘ plar 
tennis koptogi, v/b 
b/b va h.k.
Fazo sezgini 
tarbiyalashga oid 
mashqlar.
1. buyumlar bilan 
qoMlarni (oyoq- 
larni) ko‘rsatilgan 
burchakkacha ko‘- 
tarish: 30, 45, 60, 
90, 120, v a h . K .
2. berilgan vazifa­
lar bo‘yicha maso- 
fani qadamlab 
o ‘tish (10, 20, 30, 
50, 60, 100m va 
h.k.) Bu rilish la r.
Vaqt sezgini
Muvozanatni
tarbiyalashga oid
saqlashga oid
mashqlar.
mashqlar.
1. Qat’ iy belgi-
1. bir oyoqda
langan vaqt da­
ko‘zni yumgan va
vomida yurish,
ochgan holda
yugirish, sak­
turish.
rash, irgMtish,
2. har x il harakat­
U R M .
li 
0
‘yinlar sport,
2. belgilangan
o‘yinlaridan
vaqt ichida erkin
so‘ ng bir oyoqda
harakatni baja­
va ikki oyoqda
rish.
muvozanat saqlab
3. mashqlarni
qolish.
ko‘ p marta
3. tu rli buyumlar
takroriy ba-
va buyumlarsiz/
ja rilis h i tezlik-ka
gimnastika, de-
aniqlikka.
vorda gimnastika
va h.k.
Koordinatsion 
harakat 
qobiliyatlarini 
tarbiyalashda 
keng 
qoMlaniladigan vositalarga: harakatli va sport o ‘yinlari, gimnastika, 
akrobatika kiradi. (jadval 15) Shuning uchun ham bu mashqlar 
o ‘quvchilarning jismoniy tarbiyalashda katta o ‘rin egallaydi. Bu vositalar 
umumiy 
chaqkonlikni 
rivojalanishiga 
ko‘maklashadi. 
Masxsus 
chaqkonlikni tarbiyalashda xarakteri va yo‘nalishi bo‘yicha musobaqaviy 
mashqlarga yaqin tayyorlov mashqlardan foydalaniladi.
Chaqqonlik kichik va o ‘rta sinf o‘quvchilarda yaxshi tarbiyalanadi. 
Bu yoshdagi o‘quvchilarda harakat, ko‘rish, eshitish va boshqa 
analizatorlar shiddatli rivojlanishi kuzatiladi. Trenirovka mashg‘uloti va 
dars jarayonida chaqkonlikni tarbiyalashga yo‘naltirilgan mashqlar 
tayyorlov qismida va asosiy qismini boshlanishida beriladi, chunki 
charchash sharoitida chaqqonlikning rivojlanishi past boMadi.
ms

---

Tarbiyalash vositalariga panja va ko‘l m ushaklarining kuchianishiga
oid mashqlar:
1. Turgan joydan uzunlikka sakrashlar, ko'p sakrashlar, ko"rsatma- 
vazifalar asosida sakrashlar.
2
. Ko'rsatilgan balandlik asosida sakrash.
3. Ko‘rsatilgan masofaga va nishonga koptokni otish
Fazo sezgini tarbiyalashga oid mashqlar:
1. Buyumlarsiz va buyumlar bilan qoMlarni, oyoqlarni ko‘rsatilgan 
burchakkacha koMarish (30, 45, 60, 90, 120 va h.k.) 2. Berilgan vazifalar 
bo‘yicha masofani qadamlab oMish (10, 20, 30, 50, 60, 100 va h.k.) 
burilishlar.
Vaqt sezgini trabiyalashga oid mashqlar:
1. Qat’iy belgilangan vaqt davomida yurish, yugurish, sakrash, irgMtish, 
umumrivojlantiruvchi mashqlar (masalan: 30 soniya yurib erkin holda 
to‘xtash) 2. Belgilangan vaqt ichida erkin harakatni bajarish. 3. Mashqlarni 
ko‘p marta takroriy bajarilishi (tezlikka, aniqlikka, kuchga va h.k.) 
M uvozanatni saqlashga oid m ashqlar:
1. Bir oyoqda ko‘zni yumgan va ochiq holatda turish. 2. Turli buyumlar va 
buyumlarsiz bilan (gimnastik devorida, gimnastik skameykada, gimnastik 
hodada va h.k.) da mashqlar. 3. Har xil harakatli o‘yinlar, sport 
o‘yinlaridan so‘ng bir oyoqda va ikki oyoqda muvozanat saqlab qolish. 4. 
Belgilangan masofani ko‘zni yumib o‘tish.
Koordinatsion qobilitlarnig tarbiyalash m etodikasining asoslari.
Koordinatsion qobiliyatlarni tarbiyalashda asosiy maqsad yangi 
harakatlar kocnikmasi va malakalarini egallashga qaratilgan boMadi. Bu 
sifatni tarbiyalashda har xil qoMlanmalar ishlatiladi. Chaqqonlikni 
rivojlantirishga