Kredit mexanizmi, tarkibi elementlari, ilmiy va nazariy yondashuv

3-rasm.Tijorat banklariningаktivlari²⁵
Tijorat banklari kapitallashuvi bo`yicha amalga oshirilgan islohatlar natijasida kredit qo`yilmalar hajmi 2014 – yilda 2009 – yilga nisbatan 4,06 marta oshganligini ko`rish mumkin. Banklararo kredit resurslari bozori kreditlar va investitsiyalarni real iqtisodiyotga tez va samarali qayta taqsimlash hamda joylashtirishni ta`minlaydi. Banklararo kredit bozori mexanizmining amal qilinishi, foiz stavkalarining e`lon qilib borilishi, tijorat banklari foiz stavklarining keskin tebranishini kamaytiradi va kelajakdagi holatlarni prognoz qilishga imkon beradi. Banklararo raqobat kredit foiz stavkasini va u bilan bog`liq kreditlash xarajatlarini kamaytiradi. Raqobat muhitida banklar kredit foiz stavkasini optimal shakllantirish, mavjud mijozlarni saqlab qolish va yangi mijozlarni yanada ko`proq jalb qilish imkoniyatini beradi. Bank tizimida sog`lom raqobat muhitini yaratish mijozlar manfaatlarini himoya qilish bilan birga kreditlash ko`lamini kengaytirishga yanada ko`mak beradi degan umiddamiz.
Bank aktivlari 2006-yilning shu davriga nisbatan 10 barobarga oshib, bugungi kunda 56,2 trln. so'mdan oshdi.Tijorat banklarining kredit xizmatlari bozoridagi faolligini oshirish va mijozlar bazasini mustahkamlashning muhim yo`nalishi kredit bahosining aniq xisob-kitoblar va tahlil natijalariga asoslangan holda shakllantirish hisoblanadi. Tijorat banklarida kredit bahosini chuqur tahlillar asosida shakllantirilishi kredit operatsiyalarini yuqori samaradorligiga erishishiga va kredit xizmatlari bozoridagi mavqeini mustahkamlashga zamin yaratadi. Shunday qilib, tijorat bankining barcha ko‘rinishlardagi daromadini uchta guruhga bo‘lish mumkin:
- foizdan olingan daromad;
- vositachilik (komissiya) evaziga olingan daromad;
- boshqa turli daromadlar (bozordagi operatsiyalarda kurs farqi, so-tilgan bank mulkining balansdagi narx o‘rtasidagi farq, qimmatli qo-g‘ozlar va boshqa nominal bahosini qayta baholash, jarimalar evaziga olingan daromadlar).

•