Kreditga layoqatlik tahlilining mazmuni, maqsadi va vazifalari

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qayta moliyalash 

stavkalari dinamikasi (1994-2017 yy.) 

 

Amal kilish muddati 

% 

Amal kilish muddati 

% 

Amal kilish muddati 

% 

28.06.2017 — … 

14 

 

 

 

 

01.01.2015 — 

9 

01.01.2002 — 15.07.2003 

30 

01.08.1996 — 

48 

27.06.2017 

01.12.1996 

---

 

 

 

 

01.01.2014 — 

10 

01.07.2000 — 31.12.2001 

24 

01.07.1996 — 

60 

31.12.2014 

31.07.1996 

 

 

 

 

01.01.2011 — 

12 

01.06.2000 — 30.06.2000 

27,6 

01.08.1995 — 

84 

31.12.2013 

30.06.1996 

 

 

 

 

15.07.2006 — 

14 

01.05.2000 — 31.05.2000 

28,8 

01.07.1995 — 

120 

31.12.2010 

31.07.1995 

 

 

 

 

21.12.2004 — 

16 

01.04.2000 — 30.04.2000 

30 

20.03.1995 — 

300 

14.07.2006 

30.06.1995 

 

 

 

 

05.07.2004 — 

18 

01.01.1998 — 31.03.2000 

36 

01.02.1995 — 

250 

20.12.2004 

19.03.1995 

 

 

 

 

10.09.2003 — 

20 

01.11.1997 — 31.12.1997 

30 

01.10.1994 — 

225 

04.07.2004 

31.01.1995 

 

 

 

 

16.07.2003 — 

24 

01.01.1997 — 31.10.1997 

39,6 

02.05.1994 — 

150 

09.09.2003 

30.09.1994 

 

 

 

 

 

Bugungi amaliyotda mamlakatimiz tijorat banklari tomonidan xo‘jalik 

yurituvchi sub’ektlarga uzoq va qisqa muddatli kreditlarni jalb etishda moliyaviy 

 

266 

---

tahlilda o‘rganiladigan ko‘rsatkichlar tizimiga 5 tarkib guruh ko‘rsatkichlarni 

o‘rganilishini harakterlash lozim. Bu ko‘rsatkichlar quyidagilardan iborat: 

 

-to‘lov layoqati va likvidlilik koeffitsentlari 

-ish aktivligi koeffitsentlari 

-moliyaviy leveraj koeffitsentlari 

-rentabellik koeffitsentlari 

-qarzni koplashni tavsiflovchi koeffitsentlar 

 

-jadval 

 

Tijorat banklari tomonidan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarni kreditga 

layoqatligini baholashda hisob-kitob kilinadigan ko‘rsatkichlar 

 

Koeffitsentlar 

Ko‘rsatkichlar 

 

Aniqlanishi 

Belgilar izohi 

 

 

guruhi 

 

   

   

 

 

 

 

Moliyaviy holat ko‘rsatkichlari 

   

   

 

 

 

 

Likvidlilik 

 

Joriy likvidlik; 

   

 

K=JA/KMM 

JA-Joriy aktivlar 

 

 

koeffitsentlari : 

 

   

   

KMM-Qisqa  

muddatli 

 

 

 

   

   

majburiyatlar 

 

 

 

 

Tezkor likvidlik. 

 

 

K=LA/KMM 

LA-Likvid aktivlar 

 

 

 

 

 

   

   

 

 

 

Ish 

aktivligini  Aktivlar 

   

 

K=ST/A 

ST-Sotishdan tushum 

 

 

harakterlovchi: 

aylanuvchanligi;  

   

A-Aktivlarning  o‘rtacha  yillik 

ko‘rsatkichlar: 

 

   

   

qiymati 

 

 

 

 

 

Asosiy 

 

kapital 

 

K=ST/AK 

AK-Asosiy kapital 

 

 

 

 

aylanuvchanligi;  

   

 

 

 

 

 

 

Joriy 

 

aktivlar 

 

K=ST/JA 

JA-Joriy aktivlar 

 

 

 

 

aylanuvchanligi;  

   

 

 

 

 

 

 

Debitorlik majburiyatlari 

 

K=ST/DM 

DM-Debitorlik majburyatlar 

 

 

aylanuvchanligi;  

   

 

 

 

 

 

 

TMZ aylanuvchanligi; 

 

ST/TMZ 

TMZ-Tovar moddiy zaxiralar 

 

 

TM,Tovarlar 

   

 

ST/TM,T 

TM-tayyor mahsulot 

 

 

 

 

aylanuvchanligi.   

   

T-tovarlar   

 

 

---

Moliyaviy 

leverej  Majburiyatlarni 

 

 

Maj/A 

Maj-Majburiyatlar 

 

 

koeffitsentlari: 

aktivlarga nisbati; 

   

 

 

 

 

 

 

Majburiyatlarni 

o‘z 

 

Maj/UK 

UK-O‘z 

kapitali 

 

(o‘z 

 

 

kapitaliga nisbati; 

   

mablag‘lari manbasi )     

 

 

Majburiyatlarni 

 

 

Maj/AK 

AK-Aksionerlik kapitali 

 

 

 

aksionerlik 

kapitaliga    

 

 

 

 

 

 

nisbati; 

   

   

 

 

 

 

 

 

Uzoq 

muddatli 

 

UMM/AK 

UMM- 

Uzoq 

muddatli 

 

 

majburiyatlarni  

asosiy    

majburiyatlar 

 

 

 

 

kapitalga nisbati;  

   

 

 

 

 

 

 

O‘z kapitalini aktivlarga 

 

UK/A 

 

 

 

 

 

 

nisbati. 

   

   

 

 

 

 

Moliyaviy natijaviylik koeffitsentlari 

   

   

 

 

 

 

Foyda 

normasi  YAlpi foyda normasi; 

 

K=YAF/ST 

YAF-yalpi foyda 

 

 

koeffitsentlari: 

 

   

   

ST-sotishdan tushum   

 

 

 

Sof   operatsion 

foyda 

 

K=SOF/ST 

SOF-sof operatsion foyda 

 

 

 

normasi; 

   

   

 

 

 

 

 

 

Sof foyda normasi. 

 

K=SF/ST 

SF-sof foyda 

 

 

Rentabellik 

Aktivlar rentabelligi. 

 

K=SF, STKF/A  STKF-solik 

to‘loviga 

kadar 

 

 

 

   

267 

 

 

 

 

 

---

koeffitsentlari: 

 

 

 

foyda 

 

 

Aksiyaning 

foyda  Oddiy 

aksiyalar 

K=D/Ak 

D-oddiy 

aksiyalarga 

e’lon 

me’yori:   

daromadlik koeffitsenti;   

kilingan divdend summasi 

 

 

 

 

 

A-oddiy aksiyalarning soni 

 

 

Aksiyaning 

dividendlik 

K=Db/Ab 

Db-bitta 

aksiyaga 

e’lon 

 

 

koeffitsenti. 

 

ыilingan dividend 

 

 

 

 

 

 

Ab-bitta 

aksiyaning 

bozor 

 

 

 

 

 

bahosi 

 

 

Qarzni 

koplashni  Foiznig 

koplanganlik 

K=F/FT 

FT-foiz to‘lovlari 

 

tavsiflovchi 

koeffitsenti; 

 

F-hisobot davri foydasi  

kщrsatkichlar: 

Foiz 

to‘lovlarining 

K=F/T 

T-To‘lovlar=foiz+lizing 

 

 

koplanganlik 

 

to‘lovlari+imtiyozli 

aksiyaga 

 

 

koeffitsenti. 

 

dividendlar+boshqa to‘lovlar 

 

Asosiy baholash ko‘rsatkichlarining amaldagi holati normativ kursaktchilar 

bilan taqqoslangan holda kredit resurslarini harakati yuzasidan qarorlar chikariladi. 

Uchinchi  guruh  ko‘rsatkichlar  bo‘yicha  odatda  optimal  va  krtik  normalar 

belgilanmasligi  mumkin  (korxonaning  o‘ziga  xos  xususiyatlari,  tarmoq 

xususiyatlari va boshqa aniq shartlarga muvofiq ) 

 

Mazkur ko‘rsatkichlar natijalariga qarab agar talab qilinsa, reyting ballarini 

ham hisoblab chiqish mumkin. 

 

-jadval 

 

Xo‘jalik sub’ektning kreditga layoqatligini baholashda o‘rganilishi 

lozim bo‘lgan miqdoriy ko‘rsatkichlar 

 

 

Ko‘rsatkichlar 

Aniqlanishi 

Belgilar izohi 

 

 

 

 

1.Mustaqillik koeffitsenti 

O‘MM/BJ 

O‘MM-Uz mablag‘lari manbasi 

 

BJ-Balans jami 

 

 

 

 

 

 

2.Aylanma aktivlarning jami 

JA/A 

JA-Joriy aktivlar 

aktivlardagi salmog‘i 

A-Aktivlar jami 

 

 

 

 

---

3. O‘z oborot mablag‘lari bilan 

O‘MM+UMKQ-  UMA–Uzoq muddatli aktivlar 

ta’minlanganlik koeffitsenti 

UMA/JA 

UMKQ-uzoq muddatli kredit va qarzlar 

 

 

 

 

4. Joriy likvidlik koeffitsenti 

JA/KMM 

KMM-Qisqa muddatli majburiyatlar 

 

 

 

 

5. Mutlaq likvidlik koeffitsienti 

PM+QMMQ/KMM 

PM-Pul mablag‘lari 

QMMQ-qisqa muddatli mol.qo‘yil. 

 

 

 

 

6. Aktivlarni rentabellik koeffitsenti 

STQF/A 

STQF -Solik to‘loviga kadar foyda 

A-aktivlarning o‘rtacha yillik kiymmati 

 

 

 

 

 

 

 

7. Aktivlarning aylanuvchanlik 

ST/A 

ST-Mahsulot sotishdan sof tushum 

koeffitsenti 

 

 

 

 

 

 

 

Kredit  siyosatida  banking  kredit  resurslarining  xjmi,  bankning  soxaga 

yo‘nalganligi, mijozlarning kredit zaruriyati, davlatning pul-monetar, kredit, soliq 

siyosatining  o‘ziga  xos  jixatlaridan  kelib  chiqqan  holda  kredit  resurslarini 

joylashtirish va ularni berish tartiblari bir biridan farq qiladi. 

 

Bu borada tadbirkorlikni qo‘llab quvvatlash, dasturga kiritilgan loyixalar, 

kelishuvchlar  bo‘yicha  imtiyozli  kreditlarni  berish,  imtiyozlarni  joriy  etish 

tartiblarida  albatta  kredit  munosabatlariga  kirishish  imkoniyatlari  tubdan  farq 

qilishini kuzatish mumkin. 

 

 

 

268 

---