Kristallografiya va mineralogiya

Vezuvian – Ca
10
Al
4
(Mg,Fe)
2
(OH,F)
4
[SiO
4
]
5
[Si
2
O
7
]
2
Vezuviy vulqonida birinchi topilgani uchun Shunday nom qo‘yilgan. 
Sinonimi – idokraz.
Kimyoviy tarkibi: CaO – 33-37%; Al
2
O
3
– 13-16%; SiO2 – 35-39%; H
2
O – 
2-3%. Ko‘pincha aralashma sifatida K
2
O, Na
2
O, Li
2
O, MnO, ZnO, TiO
2
, B
2
O
3
uchraydi. Tarkibida 3% gacha V
2
O
3
va optik musbat bo‘lgan vezuvianlar viluit 
deyiladi.
Sinogiyasi tetragonal, simmetriya ko‘rinishi ditetragonal-dipiramidal – 
L
4
4L
2
5PC. Fazoviy gruppasi: a
0
=15,66; c
0
=11,85; a
0
:c
0
=1:0,757.
Vezuvian nayzasimon va donasimon agregatlar, hamda qisqa prizmatik va 
ba’zan dipiramidal qiyofadagi kristallar tarzida uchraydi.

---

251 
Vezuvianni rangi yashilroq-sariq, qo‘ng‘ir, butilkasimon yashil va ba’zan 
zumratdek. Yaltirashi shishasimon, yog‘langandek. Ulanish tekisligi yo‘q. 
Qattiqligi 6,5. Mo‘rt. Solishtirma og‘irligi 3,34-3,44. Sinishi tekismas yoki 
chig‘anoqsimon. Optik xususiyatlari: bir o‘qli, manfiy; Nm=1,705-1,732; 
Np=1,701-1,726.
Vezuvianda diagnostik belgi bo‘lib kristallar formasi xizmat qiladi. HCl da 
qisman eriydi, qizdirgandan so‘ng butunlay erib, SiO
2
ni elimshak moddasi ajralib 
chiqadi. Rentgenogrammadagi asosiy chiziqlari: 2,74; 2,59; 1,63. Dahandam 
alangasida qavarib chiqadi va oson erib yashil yoki qo‘ng‘ir shishaga aylanadi.
Vezuvian tipik gidrotermal-pnevmatolit mineraldir. U odatda ohaktosh va 
dolomitlar bilan kontaktda kal’sit, granatlar, xlorit, epidot va diopsid bilan bir 
assotsiatsiyada uchraydi. O‘ta asos tog‘ jinslarini serpentinlanish jarayonida 
vezuvian grosulyar bilan birgalikda plagioklazlar hisobiga yuzaga keladi. Bunday 
hollarda u xromli temirtoshdagi darzliklarni to‘ldiradi. Vezuvian bilan birgalikda 
nefelin, avgit, shox aldamchisi, flogopit va skapolit keladi. Bu mineral Janubiy 
Uralda (Shishimsk va Nazyamsk tog‘lari), Yakutiyada (26.7-rasm), Vezuviyda 
ma’lum.