Kristallografiya va mineralogiya

16.2. Mineral hosil qiluvchi ekzogen jarayonlar 
Ekzogen sharoitida mineral hosil qiluvchi gelogik jarayonlar. Ekzogen sharoitida 
minerallar asosan quyidagi jarayonlarda hosil bo‘ladi. 
1. Nurash jarayoni 
2. Cho‘kindi jarayoni 
Endogen sharoitida hosil bo‘lgan gipogen minerallar yerning yuzasiga 
chiqqan hollarida ular fizikaviy va kimyoviy jihatdan parchalanadilar, ulardan 

---

79 
ajralib chiqqan komponentlar ekzogen – gipergen birikmalari uchun asosiy 
manba’idir. 
Nurash jarayonida endogen mineral suvni va ozod kislorodni ta’siri ostida 
ekzogen mineralga aylanadi. 
Masalan, pirit oksidlanish natijasida gidrogyotitga aylanadi. 
FeS
2
+ nO
2 
+ mH
2
O → FeSO
4 
→Fe
2
(SO
4
)
3
→ FeO*OH-nH
2
O 
pirit gidrogyotit 
Gyotit gidratlanishi natijasida gidrogyotitga aylanadi: 
FeOOH + nH
2
O → FeOOH nH
2
O 
gyotit gidrogyotit 
Gidroliz natijasida: 
K[AlSi
3
O8] → (KH
2
O)Al
2
(OH)
2
[AlSi
3
O
10
] → Al
4
(OH)
8
[Si
4
O
10
] 
ortoklaz gidroslyuda kaolinit 
Cho‘kindi sharoitida hosil bo‘lgan cho‘kmalar sedimentogenez va diagenez 
jarayonlarida cho‘kindi tog‘ jinslariga aylanadilar. Sedimentogenez jarayonida suv 
havzalarida cho‘kmalar yig‘iladi, bu cho‘kmalar diagenez jarayonida tog‘ jinsiga 
o‘tadi, cho‘kindi jarayonida har xil cho‘kindi tog‘ jinslari hosil bo‘ladi. Tog‘ 
jinslari bilan bir qatorda ma’lum minerallar kristallanadi: pirolyuzit, psilomelan, 
gyotit, yarozit, gidrogyotit, shamozit, tyuringit, boksit minerallari, gil minerallari, 
fosforit, galit, silvin, gips, angidrit va boshqalar.