Ku sh ak ova., Abduvaxqbqv a. Stratigrafiya asoslari 0 ‘quv qo‘llanma Toshkent 2020

Angidrit odatda yaxlit mayda donali to ‘plamlar hosil qilib 
namoyon bo‘ladi; arid iqlimli oblastlardagi yopiq havzalarda hosil 
bo‘ladi.
Fosforit minerali (apatitning tuproqsimon, am orf va mayda 
kristalli 
xillari) 
konkretsiyalarda, 
psevdomorfozalarda 
va 
qatlamlarda uchraydi. Ham arid ham gumid iqlimli oblastlardagi 
dengizlar shelf zonalarining 100 m gacha b o ig a n chuqurliklarida 
hosil bo‘ladi. Qatlam hosil qilgan fosforitlar odatda yopiq shelf 
zonalari uchun xos bo'Isa, konkretsiya shaklidagi fosforitlar esa 
faqatgina ochiq shelfda emas, ba’zan lagunalar, k o ‘rfazlar va 
bo‘g ‘izlarda ham hosil bo‘lishi bilan xarakterlanadi. Fosforitlaming 
katta to ‘plamlar shaklida kuzatilishi o ‘sha davrda quruqlikdan 
terrigen materiallar olib kelinishining sekinlashganligini ko‘rsatib 
turadi.
Vivianit cho ‘kindi tog‘ jinslari tarkibida temir m a’dani bilan 
birgalikda tuproqsimon massa ko‘rinishida uchraydi. Mineral 
botqoqliklarda qaytaruvchi muhit sharoitida hosil bo ‘ladi.
Tosh tuzi (galit) va kaliy tuzi (silvin) alohida kristallar shaklida 
ham va turlicha qalinliklardagi qatlamlar k o ‘rinishida ham 
kuzatiladi. Tuzlar yopiq dengizlarda, lagunalarda, arid iqlimning suv 
jadal bug‘lanuvchi sharoitlarida hosil bo‘ladi.
Shamozit 
mayda 
zarrali 
massalar 
va 
mikrokonkretsiya 
(loviyasimon va yumaloq donalar) shaklida temir va organik 
moddalar bilan to ‘yingan alevrit-gilli dengiz yotqiziqlari tarkibida 
kuzatiladi. Hosil bo‘lishi tropik (?) zonalardagi dengizlarning 10-70 
m chuqurligida kechadi.
Glaukonit m ayda zarrali massalar va mikrokonkretsiyalar 
ko‘rinishida ochiq dengizlarning 300-500 m chuqurliklarida, 
epikontinental dengizlarning esa 100-200m chuqurliklarida hosil 
bo‘ladi. Glaukonitning shakllanishi dengiz tubi cho‘kmasi yuza 
qismining organik m oddalar bilan to ‘yinishi sharoitida kechadi. 
Glaukonit 
mineralining 
yaxshi 
rivojlanishi 
uchun 
keskin 
o ‘zgarishlarsiz iliq iqlim, dengiz tubining pasttekislikdan iborat 
b o ‘lishi, transgressiya va nurash jarayonining jadal kechishi 
lozimdir. Sayoz suvli zonada glaukonit o ‘rniga shamozit hosil 
bo‘ladi.
22

---

Ratovkit flyuoritning tuproqsimon turi. Odatda dolomit, gips va 
angidratlar 
bilan 
birga 
uchraydi. 
Ratovkitning 
mavjudligi 
sedimentatsiya jarayoni kechayotgan havzada suvning sho‘rligi 
darajasi yuqori ekanligini ko‘rsatadi.