Kurs ishi. Mavzu: turistlarga transport xizmatlarini ko’rsatish. Bajardi: Nargiza Tojiboyeva Tekshirdi

Ichki aviatashuv — jo‘nash joyi, borish manzili hamda barcha qo‘nish joylari bir davlat hududida joylashgan bo‘lib, havoda yo‘lovchi va yuk tashish.
Xalqaro aviatashuv — jo‘nash joyi va borish manzili ikki davlat hududida; agar boshqa davlat hududida qo‘nish nazarda tutilgan bo‘lmasa, bir necha davlat hududida joylashgan havoda yo‘lovchi va yuk tashishdan iborat.
Tashish davri quyidagilarni o‘z ichiga oladi: yo‘lovchi tashishda – yo‘lovchi aeroport perroniga havo kemasiga chiqish uchun kirgan paytdan boshlab u perronni tashuvchining vakolatli shaxslari kuzatuvida tark etgunga qadar davri, hamda havoda yo‘lovchi yoki yuk tashish tashuvchi bilan tuzilgan shartnomasi asosida amalga oshiriladi.
Tashuvchi — havoda yo‘lovchi, yuk yoki pochta tashish huquqina beruvchi litsenziyaga ega bo‘lgan xizmatchi hisoblanadi.
Havoda yo‘lovchi tashish shartnomasiga asosan tashuvchi havo kemasi yo‘lovchisini belgilangan manzilga chiptada ko‘rsatilgan reys bo‘yicha uchayotgan havo kemasida joy berish yo‘li bilan eltib qo‘yish, yo‘lovchining yonida bagaj bo‘lgan taqdirda, shu bagajni ham manzilga etkazish va yo‘lovchiga yoki uning vakiliga topshirish majburiyatini oladi.
Yo‘lovchi va bagajni manzilga etkazish muddati tashuvchilar tomonidan o‘rnatilgan aviatashuvlar qoidalari bilan belgilanadi.
Havo kemasining yo‘lovchisi aviatashuv uchun haq to‘lashi, yonida tashuvchi belgilagan bagajni bepul tashish me’yoridan ortiq bagaj bo‘lgan taqdirda esa shu bagaj uchun ham haq to‘lashi shart.
Havoda yo‘lovchi yoki yuk tashish to‘g‘risidagi har bir shartnoma va uning shartlari tashuvchi yoki uning agentlari tomonidan beriladigan tashish hujjatlari bilan tasdiqlanadi.
Tashish hujjatlariga quyidagilar kiradi:

• 
  yo‘lovchi chiptasi (Passenger Ticket) — yo‘lovchi tashishda beriladi. U yo‘lovchi va bagajni havoda tashish to‘g‘risida shartnoma tuzilganligini tasdiqlovchi, bagaj kvitansiyasi ilova qilingan hujjat hisoblanadi;
  
• 
  bagaj kvitansiyasi (Baggage Check) — chiptaning o‘rinlar soni va topshirilgan bagaj og‘irligi ko‘rsatilgan qismi bo‘lib, tashuvchi tomonidan yo‘lovchi topshirgan bagaj uchun tilxat tarzida beriladi;
  
• 
  pullik bagaj kvitansiyasi (Excess Baggage Ticket) — bepul tashish me’yoridan ortiq bagaj yoki haq to‘lash majburiy bo‘lgan ashyolar uchun haq to‘langanligini, shuningdek bagajning e’lon qilingan qimmati uchun yig‘imlar to‘langanligini tasdiqlovchi hujjat;
  
• 
  aviayuk hujjati (Air Waybill) — tashuvchining marshrutlari bo‘yicha yuk tashishga yuk jo‘natuvchi bilan tashuvchi o‘rtasida tuzilgan shartnomani tasdiqlovchi hujjat.
  

Ijtimoiy muammolarni hal etish, aholining ishbilarmonlik, madaniy va turistik sayohatlarini ta’minlash, mamlakat ichida va xorijda madaniy almashinuvni rivojlantirishda transportning o‘rni katta.
Transport xalqaro iqtisodiy munosabatlarning rivojlanishini ta'minlaydi, turli mamlakatlar o'rtasida o'zaro manfaatli almashinuvni amalga oshirishga yordam beradi.
Tarixiy jihatdan turli davlatlarning transport tizimlarining shakllanishiga ularning geografik joylashuvi, tabiiy imkoniyatlari, ko'pincha iqlim va landshaft xususiyatlari ta'sir ko'rsatdi. Bu ma'lum bir mintaqa va davlat sharoitida eng oqilona foydalaniladigan transport va texnik bazalarning shakllanishiga olib keldi.
Masalan, temir yo'l transporti tarkibini asosan tekisliklari bo'lgan mintaqalarda, daryo transportini esa Avstriya, Germaniya, Rossiya, Finlyandiya va Kanadadagi kabi daryolar va ko'llar tizimi mavjud bo'lganda rivojlantirish foydaliroqdir.
Dengizlar va okeanlar odamlar uchun eng qulay va qulay harakatlanish usuli sifatida qadim zamonlardan buyon yaqin va uzoq masofalarga sayohat qilishga, daryolar, kanallar va ko'llar esa turizmga hissa qo'shgan.
Birinchi marta zamonaviy sayyohlik harakati tarixi hisoblangan ingliz pastori Tomas Kuk Liverpuldan Londonga temir yo'l sayohatini uyushtirdi. Keyin 1843 yilda u Temza bo'ylab qayiq sayohatlarini uyushtirdi. Deyarli bir vaqtning o'zida, Amerika qit'asida, afsonaviy eshkak eshish kemasida, American Express kompaniyasi Missisipi bo'ylab muntazam ekskursiyalarni ochdi. Shunga o'xshash sayohatlar Nil, Reyn, Dunay bo'ylab amalga oshirila boshlandi.
Infratuzilmaning ajralmas qismi sifatida transportni rivojlantirishga dunyoning deyarli barcha mamlakatlari hukumatlari doimiy ravishda katta e’tibor qaratmoqda.
Turizmning rivojlanishi bilan transport yo'nalishlari doimiy ravishda kengayib boradi, chunki sayohatga bo'lgan talabning ortishi transport infratuzilmasi rivojlanishiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Transport, o'z navbatida, sayohat geografiyasini kengaytirish imkonini beradi. Ikki tomon o'rtasida foydali va foydali hamkorlik mavjud.
Transport xizmatlari turizmda asosiy xizmat turlaridan biridir. Ular turning narx tarkibida asosiy ulushni egallaydi. Sayohatning davomiyligi va masofasiga qarab, bu ulush (ko'p hollarda) 20 dan 60% gacha.
Turistik tashkilotlar turistlarni sayohatlari davomida tashish uchun turli transport turlaridan foydalanadilar.
Transport xizmatlarining umumiy tarkibida asosiy ulush havo transportiga tegishli. Eng ko'p sayyohlar, ayniqsa uzoq masofalarga sayohat qiluvchilar aviatsiya xizmatlaridan foydalanadilar. Shu bilan birga, samolyotni, majoziy ma'noda, jismoniy shaxslarning transporti deb atash mumkin. Kurort, biznes, ko'ngilochar va ta'lim maqsadlarida sayohat qiluvchi turistlarning eng katta oqimi individual turistlardir. Va ular ko'pincha havo transportidan foydalanadilar.
Avtomobil transportini haqli ravishda umumiy foydalanishdagi transport deb atash mumkin, chunki u hamma joyda qo'llaniladi: transferlar va ekskursiyalar, avtobuslarda marshrut ichidagi transportdan tortib, ta'tilda shaxsiy foydalanish uchun sayyohlar tomonidan kichik avtomobillarni ijaraga olishgacha. Mahalliy va mintaqalararo ahamiyatga ega avtobuslar va avtomobillar transporti. Bir nechta shaharlar va diqqatga sazovor joylarga tashrif buyuradigan avtobus sayohatlari va ta'lim sayohatlari ayniqsa mashhur. Turistlar uchun marshrut bo'ylab va shahar ichida o'z transportida sayohat qilishlari qulay. To'g'ri, Evropa va Rossiyaning ko'plab shaharlarida mashinalar bilan bog'liq qiyinchiliklar mavjud.
Guruh tashishda avtobuslarning asosiy raqobatchisi temir yo'l hisoblanadi. Mamlakatimizda u havo transportidan (guruh ichki yo'nalishlarda) ma'lum bir ustunlikka ega. Temir yo'l transportining afzalligi ham pastroq tariflar va (xorijiy mamlakatlarda) ancha arzon narxlarda sayohat qilish imkonini beruvchi chegirmalar, chiptalar va boshqalarning keng tizimidir. Biroq, na avtobus, na temir yo'l transporti uzoq masofalarda aviatsiya bilan raqobatlasha olmaydi.
Suv transporti, daryo va dengiz o'z-o'zidan turistik kruiz xizmati qiyofasini uyg'otadi va turizmda juda faol foydalaniladi. Suvda sayohat boshqa transport turlariga nisbatan bir qator afzallik va kamchiliklarga ega. Eng muhim afzalliklari - yuqori darajadagi qulaylik, katta hajmdagi bir martalik yuklash, turizmning turli turlari va maqsadlarini (kognitiv, ishbilarmonlik turizmi, ta'lim, do'kon turizmi va boshqalar) amalga oshirish imkoniyati, yaxshi dam olish, to'liq dam olish. hayotni qo'llab-quvvatlash doirasi. Asosiy kamchiliklar - transport vositalari harakatining past tezligi, yuqori tariflar, harakatlanishning cheklanganligi va ko'pincha dengiz sayohatlarida ba'zi odamlarning "dengiz kasalligi" ga moyilligi.
Hozirgi vaqtda turoperator turistlarni ko'chirish usulini tanlashda keng turdagi transport turlari va texnik vositalar bilan ta'minlangan.
Biroq, transportni tanlash vazifasining ko'rinadigan soddaligi tanlov tartibiga taalluqli emas, ko'plab omillarni diqqat bilan ko'rib chiqish talab etiladi.
Tashuvchilar turistlarga faqat texnik jihozlarning me’yoriy xizmat muddati davomida transport xizmati ko‘rsatishi mumkin, ularning infratuzilma ob’ektlaridan foydalanishiga esa ob’ektlarda ta’mirlash-tiklash yoki qurilish ishlari olib borilmayotgan davrda ruxsat etiladi.
Ekskursiya bosqichi, sayohat maqsadi va marshrutda ko'rsatiladigan xizmatlar hajmiga qarab tashuvchilar asosiy va yordamchilarga bo'linadi.
Turistlarni tashish operatsiyalari:
a) ekskursiyaning boshlang'ich nuqtasiga (temir yo'l stantsiyasi, port, iskala) kelish joylaridan ularni yig'ish joyiga (boshqa transport vositasiga o'tkazish, turar joy va mehmonxonada, lagerda, lagerda vaqtinchalik joylashtirish);
b) marshrutning yakuniy manzilidan turdan jo'nab ketish joyiga qaytish;
v) ushbu dam olish zonasiga tashrif buyurish yoki qisqa vaqt qolish joylariga (joylardan) ;
turistlarni uzoq masofaga tashrif buyurish joylariga yoki turistik qiziqish ob'ektlariga - dam olish maskanlariga, attraksionlarga, sport, ibodat joylariga va boshqa joylarga guruhli tashish. Bu sayohat dasturida ko'zda tutilgan masofalarda muntazam transport orqali fazoviy harakatlardir;
maxsus tayyorlangan turistik mahsulot tarkibiga kiruvchi xizmatlarning qisman yoki to‘liq majmuini ko‘rsatgan holda tur yo‘nalishi bo‘yicha avtobus yoki temir yo‘l yoki havo qatnovi, shuningdek daryo va dengiz kruiz turlari;
shaharda, parkda yoki qo'riqlanadigan landshaft hududida va hokazolarda ekskursiya (guruh yoki individual) xizmatlari uchun transport xizmatlari;
shopping-turlar ishtirokchilari uchun yuk va yuk-yo'lovchi tashish.
Ma'lum bir tanishish yoki tashrif mavzusiga muvofiq, ekskursiya xizmatlari paytida transport xizmatlari qat'iy belgilangan davomiylik va harakat marshrutining tartibliligi bilan tavsiflanadi.
Transport komponentini iste'mol qilish bosqichlariga, agar ular turistik vaucher narxiga kiritilgan bo'lsa, avtotransport vositalarini qisqa muddatli ijaraga berish xizmatlarini - ijara xizmatlarini qo'shish kerak.
Ichki turizm (inglizcha ichki yoki ichki turizm) dasturi bo'yicha transport xizmatlarining ushbu ro'yxati turoperatorning o'z mijozlari bilan munosabatlarining o'ziga xos xususiyatini hisobga oladi, agar u sayyohlarni boshlang'ich nuqtasiga etkazish uchun javobgarlikni o'z zimmasiga olmaydi. doimiy yashash joylaridan sayohat va ularni doimiy yashash joylariga turdan qaytarish.
Kirish turizmi dasturlariga ko‘ra, jo‘natuvchi tomonning turoperatori guruhning yashash mamlakatidagi to‘planish joyidan ularni tashrif buyurgan mamlakatdagi turning boshlang‘ich nuqtasiga yetkazish uchun turli transport vositalaridan – samolyotlar, avtobuslardan foydalanadi. , yo'lovchi poezdlari, daryo yoki dengiz kemalari.
Chiqish turizmi dasturlariga ko‘ra, turoperator sayyohlarni tashrif buyurgan mamlakatga yetkazish va ularni yashash mamlakatiga qaytarish uchun ham transport vositalaridan foydalanadi.