Kurs jumisi Orinladi Sherniyazova. A qabilladi B. Jollibekov

JOQARI HÁM ORTA ARNAWLI BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
BERDAQ ATINDAǴI QARAQALPAQ MÁMLEKETLIK UNIVERSITETI
FIZIKA FAKULTETI 2B-FIZIKA TOPAR
STUDENTI SHERNIYAZOVA AKSUNGULDIŃ
OPTIKA PÁNINEN
POLYARIZATSIYALANǴAN JAQTILIQ DEREKLERI
Kurs jumisi


Orinladi Sherniyazova.A
Qabilladi B.Jollibekov

Nókis-2023

Mazmunı
Kirisiw…………………………….........………….…………......…………..3
I. Tiykarǵı bólim……………………………….………........................……5
I.1 Jaqtılıq hádiyseleri haqqinda..................................................................5 2-I.2 Jaqtılıq tiń shaģılısıw nızamı..............................................……..….…11
I.3 Jaqtılıq tiń siniw nizami.........................……............…….......……....15 I.4 Jaqtılıqtıń tolıq ishki qaytıw hádiysesi ……….............................…...21 I.5 Jaqtılıq polyarizaciyası.........................................................………...24
II. Juwmaqlaw………………………………...………...................... .…...30
III. Paydalanılǵan ádebiyatlar……………………....…...........…………..31

Kirisiw
Jaqtılıq— insan kózi sezetuǵın (terbelis jiyligi 4,0—7,5 Gts) elektromagnit tolqınlar. Bul vakuumnıń tolqın uzınlıǵı ~ 400 nm den ~ 760 nm ge shekem bolǵan tolqınlar uzınlıǵına sáykes keledi. Spektrdiń infraqızıl nurlanıw hám ultrafiolet nurlanıw tarawları da Jaqtılıq dep ataladı. Spektrdiń infraqızıl nurlanıw tarawı menen rentgen nurları arasında keskin shegara joq. Túrli jarıtqıshlar (Quyash, juldızlar, elektr lampochkalar hám basqalar ) jaqtılıq shıǵaradı. Jaqtılıq tolqın qásiyetke hám de korpuskulyar qásiyetke iye. Ayrım hádiyseler (difraktsiya, interferentsiya, polyarlaniw) da Jaqtiliqtiń tolqın ózgesheligi, basqa hádiyseler (fotoeffekt, lyuminessentsiya atom hám molekulalar spektrları) de korpuskulyar ózgesheligi kórinetuǵın boladı. Jaqtılıqtıń tolqın ózgesheligin tolqınlar teoriyası, korpuskulyar ózgesheligin kvant teoriya xarakteristikalap beredi; hár eki ózgesheligi bir-birin toldıradı. Jaqtiliqtiń korpuskulyar teoriyasın I. Nyuton, tolqın teoriyasın X. Gyuygens, kvant teoriyasın A. Eynshteyn islep shıqqan. Jaqtılıq nizamlıqları optikalıqta úyreniledi. Jaqtılıq basımı, yaǵnıy mexanik tásiri bar ekenin J. K. Maksvell teoriyalıq tastıyıqlaǵan. Jaqtiliqtiń ıssılıq, elektr, fotoximiyaliq hám basqa tásirleri bar. Ayrim qoń izlar, ósimlikler, elementler de ózinen Jaqtılıq shıǵaradı. Jaqtılıq birlikleri — Jaqtılıq kúshi, kórsetilgenlik, ayqınlıq, Jaqtılıq aǵımı hám basqa jaqtılıq shamaları birlikleri. Xalıq aralıq birlikler sistemasıń Jaqtılıq kúshi birligi retinde kandela isletiledi. Jaqtılıq aǵımı birligi etip lyumen qabıl etilgen. Optikalıq fizikaniń zárúrli bólimlerinen biri bolıp, ol jaqtılıq hádiyselerin, olardıń qásiyetlerin, Jaqtiliqtiń zárúrli menen óz-arasında tasirini hám de jaqtılıq basqa tábiyaatına baylanıslı bolǵan nizamlıqların úyretedi. Predmetlerden jaqtiliq qaytıp kózimizge túskende g'ana biz olardı kóremiz. Ayrim deneler ózinen jarıqlıq shashlıǵi ushın jarıqlıq dáreklerinen ibarat bolıp, olar tuwridan-tuwri kórinedi.