Kurs jumisi Orinladi Sherniyazova. A qabilladi B. Jollibekov

Suwdiń sınıw múyeshi.
Jaqtılıqtıń sınıwı - hár túrlı tıǵızlıqtaǵı eki ortalıq shegarasında nur baǵdarınıń ózgeriwi. Túsindirme: suwǵa túsken jaqtılıq nurı eki ortalıq shegarasında (yaǵnıy suw maydanında ) óz baǵdarın ózgertiredi. Nur shın mániste sinadi. Bul hádiyse Jaqtiliqtiń sınıwı dep ataladı. Bul suw hám hawa hár qıylı tıǵızlıqqa iye bolǵanlıǵı sebepli júz boladı. Suw hawadan tıǵızraq bolıp, onıń maydanına túsken jaqtılıq nurınıń tezligi páseyedi. Sonlay etip, suw optikalıq tárepten tıǵızraq ortalıq bolıp tabıladı. Ortalıqtıń optikalıq qısıqlıǵı jaqtılıq tarqalıwınıń túrli tezligi menen xarakterlenedi.
Sınıw múyeshi ( s) - sınǵan nurdan payda bolǵan múyesh hám eki ortalıq arasındaǵı shegaradaǵı nurdiń túsiw noqatına perpendikulyar.
Túsindiriw:
Nur belgili bir noqatta suw maydanına túsip, sınǵan. Keliń , sol noqattan sınǵan nur " shepke" sol tárepke perpendikulyar sizamiz - biziń jaǵdaylarımızda perpendikulyar rezervuardıń tómengi bólegine jóneltirilgen. Bul perpendikulyar hám sınǵan nur tárepinen payda etiwine múyesh sınıw múyeshi dep ataladı. Eger jaqtılıq optikalıq tárepten kemrek tıǵızraq ortalıqtan optikalıq tıǵızraq ortalıqqa ótetuǵın bolsa, ol halda sınıw múyeshi mudami túsiw múyeshinen kishi boladı. Mısalı, suwǵa túsken Jaqtiliqtiń túsiw múyeshi sınıw múyeshinen úlkenlew bolıp tabıladı. Sebebi, suw hawaǵa qaraǵanda tıǵızraq ortalıq bolıp tabıladı.
Túsindiriw: Keliń , suwǵa túsken úsh nurdi alayıq. Olardıń túsiw múyeshleri 30°, 45° hám 60°. Bul nurlardıń sınıw múyeshleri uyqas túrde 23°, 33° hám 42° boladı.
Jaqtılıqtıń sınıwı hádiysesi.
Hár túrlı optikalıq tıǵızlıqtaǵı eki ashıq ortalıqtı, mısalı, hawa hám suwdı ajıratıp turatuǵın sırtqa jaqtılıq nurı tússe, jaqtılıqtıń bir bólegi bul sırtından sáwlelenedi, ekinshi bólegi bolsa ekinshi ortalıqqa kiredi. Bir ortalıqtan ekinshisine ótkende, jaqtılıq nurı bul ortalıqlar shegarasında baǵdarın ózgertiredi. Bul hádiyse jaqtılıqtıń sınıwı dep ataladı. Jaqtiliqtiń sınıwı haqqında tolıqlaw kórip shıǵıń . n-súwretde kórsetilgen: hádiyse nurı AO, sınǵan nur O. v hám perpendikulyar CD, tásir noqatınan tiklendi HAQIDA eki qıylı ortalıqtı ajıratıp turatuǵın sırtqa. Inekciya AOC- túsiw múyeshi, múyesh DOB- sınıw múyeshi. Sınıwı múyeshi DOB túsiw múyeshinen kemrek.
AOC Nuri da perpendikulyarǵa jaqınlasıp, hawadan suwǵa ótiwde baǵdarın ózgertiredi CD. Suw hawaǵa qaraǵanda optikalıq tárepten tıǵızraq ortalıq bolıp tabıladı. Eger suw hawadan optikalıq tárepten tıǵızraq bolǵan basqa ashıq ortalıq penen almastırılsa, sınǵan nur da perpendikulyarǵa jaqınlasadı. Sol sebepli biz aytiwimız múmkin: eger jaqtılıq optikalıq tárepten kemrek tıǵızraq ortalıqtan tıǵızraq ortalıqqa o’tse, ol jag’dayda sınıw múyeshi mudamı túsiw múyeshinen kishi boladı.
4. Jaqtılıqtıń tolıq ishki qaytıw hádiysesi
Túsiw múyeshi jáne de artqanda nur ekinshi ortalıqqa ótpey, eki ortalıqtıń ayiriliw shegarasınan birinshi ortalıqqa tolıq qaytadı. Bunday hádiyse jaqtılıqtıń tolıq ishki qaytıwı dep ataladı. Soniń ushın múyesh tolıq ishki qaytıwdıń shegaralıq yamasa limit múyeshi dep te ataladi. Sonday etip, tolıq ishki qaytıw nuriniń optikalıq qısıqlıǵı úlkenlew ortalıqtan optikalıq qısıqlıǵı kishi ortalıqqa ótiwinde (mısalı hawa -suw, hawa -shıyshe shegarasında ) hám usınıń menen birge, túsiw múyeshinen limit múyeshi úlken bolǵanda júz boladı.

Jaqtılıq nurı eki ortalıq shegarasına túskende onıń bir bólegi shegaradan qaytadı. Taǵı bir bólegi bolsa ekinshi ortalıqqa sınıw menen ótedi. Bul jaǵdayda nur Jaqtiliqtiń sınıw nızamına boysinadi.

Jaqtiliqtiń siniw nizami

Bunda : n1 hám n2-ortalıqlardıń uyqas túrdegi absolyut nur sındırıw kórsetkishleri (optikalıq tıǵızlıq); alfa-túsiw múyeshi; betta-sınıw múyeshi. Múyeshler shegaraǵa ótkerilgen normalǵa salıstırǵanda alınadı.
Sınıw jaǵdayları da eki qıylı boladı :
1) n1>n2, alfabetta.

Kórinip turıptı, olda, nur optikalıq qısıqlıǵı úlken bolǵan ortalıqtan optikalıq qısıqlıǵı kishi bolǵan ortalıqqa ótkende sınıw múyeshi úlken boladı. Bunnan kelip shıǵadı, túsiw múyeshi asırılsa, sınıw múyeshi jáne de úlkenlesedi.[4].

4.1-súwret

T
úsiw múyeshiniń belgili bir ma`nisine kelip sınǵan nur eki ortalıq shegarası boylap tarqaladı :
Sınıw múyeshi 90 gradusqa teń bolǵanda sınıw múyeshi sinusi 1 ge teń lesedi.

Tolıq ishki qaytıw shegaralıq múyeshi.


Túsiw múyeshi shegaralıq múyeshten úlken bolǵanda nur eki ortalıq shegarasınan tolıq ishki qaytadı, yaǵnıy ekinshi ortalıqqa ulıwma ótpeydi:
4.2-súwret:Tolıq ishki qaytıw sebepli nur suw aǵımınan shıǵıp keta almaydı.