Kurs jumisi Orinladi Sherniyazova. A qabilladi B. Jollibekov

Jaqtiliqtiń shaģılısıw - sındırıw koeffisienti túrli bolǵan eki ortalıq shegarası sırtına túsiwshi jaqtılıqtıń ózi kiyatırǵan ortalıqqa bólek yamasa tolıq qaytıwı. Eki ortalıq shegarasınıń ózgeshelikleri qanday bolıwına qaray, Jaqtılıqtıń qaytıwınıń tábiyatı da túrli bolıwı múmkin. Eger shegara tegis emeslikleri ólshemi jaqtılıq tolqını uzınlıǵınan kishi bolsa, bunday sirt ayna siyaqli sirt dep ataladı. Sonday sirt (mısalı, tegis shıyshe sırtı, jaqsılap islew berilgen metall sırtı, sınap tamshısınıń sırtı hám basqalar ) ge jiń ishke parallel nurlar dástesi formasında túsetuǵın jaqtılıq nurları sırtından qaytqannan keyin de parallel nurlar dástesi kórinisinde qaladı. Jaqtılıqtıń bunday qaytıwı tegis qaytıw dep, jaqtılıqtı tegis qaytarıwshı sirt ayna dep ataladı. Bul halda túsip atırǵan AS nur menen millimetr, sirttan nur túsip atırǵan S noqatına ótkerilgen CN normal arasındaǵı múyeshka Jaqtiliqtiń túsiw múyeshi dep ataladı. Qaytqan S5 nurbn CN normal arasındaǵı á múyesh jaqtılıqtıń qaytıw múyeshi boladı. Sınǵan CD nur menen CW, normal arasındaǵı r múyesh sınıw múyeshi dep ataladı. Jaqtılıqtıń qaytıwı tómendegi nızamǵa boysinadı: 1) túsiwshi AS nur hám eki ortalıq shegarasında nurdiń túsiw noqatınan shıǵarılǵan CN normal qaysı tegislikte jatsa, qaytqan nur Sv da sol tegislikte jatadı; 2) qaytıw múyeshi túsiw múyeshine teń boladı, yaǵnıy a=á. Qaytqan Jaqtiliqtiń intensivligi túsip atırǵan jaqtılıq nurınıń polyarlaniwina, túsiw múyeshine hám de birinshi hám ekinshi ortalıqlardıń sındırıw kórsetkishleri l, hám P2 dıń óz-ara munasábetine baylanıslı. Eger sırtındaǵı tegis emesliklerdiń ólshemi jaqtılıq tolqını uzınlıǵına ólshewles yamasa odan úlken bolsa, jiń ishke sáwle shegarada shashıladı. Jaqtılıq nurları qaytqannan keyin túrli jónelislerde tarqalsa, bunday qaytıw tarqaq qaytıw (yamasa diffuz qaytıw ) dep ataladı. Jaqtılıqtıń keń islik boyınsha bólistiriwi Lambert nızamı boyınsha anıqlanadı.
Jaqtılıqtıń qaytıw nızamı.

Jaqtılıqtıń qaytıw nızamı tegis sırtqa túsiwshi A nur (2.3-súwret), qaytqan BD nur hám sol sırtqa nurdiń túsiw noqatınan shig’arilg’an C perpendikulyardıń óz-ara jaylasıwın belgileydi. Biz tolqınlardıń Qaytıwında túsiw múyeshi Qaytıw múyeshine teń ekenligin ko’rgen edik. Bul nızam hár qanday tábiyatlı tolqınlar ushın da tuwrı bolıp, tómendegishe tariyplenedi: túsiwshi nur, qaytqan nur hám eki ortalıq shegarasına:

2.3- súwret

Nurdiń túsiw noqatınan perpendikulyar bir, tegislikte jatadı. qaytıw múyeshi túsiw múyeshine teń .
Eger jaqtılıq nurlarınıń tarqalıw baǵdarı sáwlelendirilse (teris jo’neltirilse), ol halda qaytqan nur túsiwshi nurg’a, túsiwshi nur bolsa qayqan nurg’a aylanadı (2.3 -súwret). Jaqtılıq nurlariniń qaytiwshań lig’i — olardıń zárúrli ózgesheligi esaplanadı.
Qaytıw nızamınıń tuwrı ekenine tájiriybe arqalı isenim payda etiw múmkin. Onıń ushın nurdiń aynaǵa túsiw múyeshin hám qaytıw múyeshin ólshep kóriw hám olardı sipatlaw kerek.

2.4-súwret.