Alısına at jollap,
Jaqınına xat jollap,
El-elattı shaqırıp,
Qıdırbayday ǵarrıdan,
Belgilep ruxsat alǵan soń. («Qaraqalpaq folklorı, Qoblan dástanı, 424-b»)
Biri qashtı, biri quwdı,
Baslarına kúnler tuwdı,
Sınamaq ushın Qurtqajan,
Qoblanǵa taqım saladı. («Qaraqalpaq folklorı, Qoblan dástanı, 420-b»)
Rústem yańlı aybatlı,
Áliy yańlı ǵayratlı,
Arıstan juwan bilekli,
Arbaday keń kókirekli. («Qaraqalpaq folklorı, Qoblan dástanı, 413-b»)
Alısına xat jollap,
Jaqınına at jollap,
Aǵayin-tamır tuwısqan,
Bári kelip jıynalıp.. («Qaraqalpaq folklorı, Qoblan dástanı, 418-b»)
Bir kózine jas alıp,
Bir kózine qan alıp..
Teńles eki komponentli frazeologizmlerdi orınlı túrde, kerek jerinde qollanıw avtordıń sheberligine, kórkem oylawına baylanıslı. Joqarıdaǵı mısallarda qollanılǵan teńles eki komponentli frazeologizmler óz ornında, óz qálpinde sheber qollanılǵan desek asıra aytqan bolmaymız.
2.2. “Qırq qız” dástanında teńles eki komponentli frazeologizmlerdil qollanılıwı.
Qaraqalpaq tilindegi teńles eki komponentli frazeologizmler kórkemlik qurılısı jaǵınan hár qıylı bolıp keledi. Olardıń quramında teńew, epitet, giperbola, litota sıyaqlı poetikalıq til úlgileri ushırasadı. Teńles eki komponentli frazeologizmlerdiń stillik qollanılıwı hár qıylı usıllarda ámelge asatuǵınlıǵı anıqlanadı.
Haramnan joq pıshıǵı,
Hadaldan joq tawıǵı,
Mańlayına shıq pitpegen,
Jılamay kúni ótpegen.
(«Qaraqalpaq folklorı, Qırq qız dástanı, 20-b»)
Qatar jatqan qarıwlı,
Aq deneli arıw bar,
Ay dese awzı bar,
Kún dese kózi bar....
(«Qaraqalpaq folklorı, Qırq qız dástanı, 45-b»)
Joqarıdaǵı mısallarda keltirilgen haramnan joq pıshıǵı, hadaldan joq tawıǵı, Ay dese awzı bar, kún dese kózi bar frazeologizmlerdiń hár qaysısı avtordıń oyın, maqsetin oqıwshıǵa anıq óziniń barlıq emocionallıq-ekspressivlik boyawları menen jetkeriwde úlken xızmet atqarıp tur. Biziń pikirimizshe bunday dúziliske iye teńles eki komponentli frazeologizmlerdi olar arasındaǵı semantikalıq, fonetikalıq hám stilistikalıq belgilerdi esapqa ala otırıp, olardı frazalogizmlerdiń ayrıqsha bir toparı yaǵnıy teńles eki komponentli frazeologizmler dep ataǵan maqul boladı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
